3. Articles and Papers

Permanent URI for this collection

https://repository.sdu.edu.kz/handle/123456789/19

Browse

Now showing 1 - 20 of 419

Open Access
MEVLANA ESERLERİNDE İNSAN SEVGİSİ VE HOŞGÖRÜ
(Suleyman Demirel University, 2013) Kuandık K.; Turumbetova J.A.
Bu makale, Türk filozof Mevlana Celaleddin Rumi'nin insan, sevgi ve ahlakın asil nitelikleri temasını ele alan tekillik ürünü çalışmasına ayrılmıştır. TÜRK-İSLAM medeniyetinin yetiştirdiği en önemli şahsiyetlerden biri olan Mevlâna Celâleddin-i Rûmî, yaşamı sırasında ve ölümünden sonra pek çok kişi ve topluluğu etkilemiş büyük bir mütefekkirdir. Gerçek İslam coğrafyasında, gerekse dünyanın diğer yerlerinde Mevlâna kadar ilgiye, saygı ve sevgiye mazhar olan çok az kişi vardır. Bugün doğuda ve batıda ona ve eserlerine duyulan ilgi çok artmıştır. Günümüzde yurt içinde ve yurt dışında, Mevlâna ve eserleri üzerine yapılan çalışmalar büyük bir hız kazanmıştır.
Open Access
Dîvânü Lugati’t-Türkteki Atasözlerinin Günümüz Açısından Değerlendirilmesi
(Suleyman Demirel University, 2013) Şaban Aydoğdu; Abulhayır Münire
Dîvânü Lugati’t-Türk adlı eser, Karahanlıca dönemine aittir. Eski Türkçe’yi izleleyen Türk yazı dili dönemidir ve XI.-XII. yüzyılları kapsar. Bu dönemin en belirgin özelliği İslam uygarlığı çevresinde gelişmiş olmasıdır. Türk yaşam biçiminde önemli değişmeler olmuştur. “Yaklaşık iki yüz yıllık bir zaman dilimine hakim olan Karahanlı Türkçesi, Köktürk ve Uygur Türkçesi’nin tabii bir devamıdır. Nitekim 13. yüzyıldan itibaren gelişen yeni yazı dilleri, Karahanlı Türkçesi’ninevlatları durumundadır.
Open Access
Конверциялық сөзжасам тәсілінің қазақ және моңғол тілдеріндегі көрінісі
(Suleyman Demirel University, 2013) Хасен Бота
Мақалада сөздің ешқандай тұлғалық өзгеріске түспей-ақ, мағыналық даму нәтижесінде екіншілік мағына беруін қамтамасыз ететін сөзжасамның конверсиялық тәсілі қарастырылған. Бұл тәсілге байланысты жарық көрген ғылыми еңбектерге шолу жасалып, транспозициялық тәсіл, трансформациялық тәсіл, конверсиялық тәсіл деген әртүрлі терминдердің қолданылуын, бірізділіктің жоқтығын ескерткен. Н.Оралбаева, А.Салқынбай, С.Исаев, А.Ысқақов сынды ғалымдардың пікірлері талданып, конверсиялық тәсілде сөздер тұлғалық өзгеріске түспей, әр түрлі мағына бергенімен, олардың арасындағы семантикалық байланыс сақталатындығын тілге тиек еткен. Қазақ және моңғол тілдеріндегі субстантивтену салыстыра сараланған. Конверсияның көне тәсіл екендігі ескертіліп, екі тілдің арасындағы генетикалық байланыс нақты мысалдармен дәлелденген. Тілдік тұлғаларды тереңірек үңіле зерттеу нәтижесінде синкретизм деп жүрген тұлғалардың конверсияланған туынды сөздер екендігін дәлелдеуге болатындығы айтылған.
Open Access
"Улус-и Арба-йи Чингизи" мирзы Улугбека как источник по истории Казахстана и Центральной Азии средних веков
(Suleyman Demirel University, 2013) Тулибаева М.Ж.
Объектом исследования является сочинение "Улус-и Арба-ий Чингизи", написанное 1425 году на персидском языке. Цель второго этапа исследования - перевод из персидского языка второй, третьей и четвертой главы сочинения "Улус-и Арба-ий Чингизи" Мирзы Улугбека, содержащие сведения по истории Казахстана и Центральной Азии древние и средневекового периодов. За отчетный период был проведен отбор материалов для сравнително-сопостовительного анализа сведений "Улус-и Арба-ий Чингизи" с сочинениями, написанных на чагатайском и персидском языках. В результате исследования был подготовлен перевод из "Улус-и Арба-ий Чингизи" второй главы "Сведения о легендарной праматери тюрко-монгольских народов Аланкуве и ее потомках" , третьей главы "История Чингиз - хана" и четвертой главы "История потомков Чингиз-хана, правивших в Улуг Юрте". В научный оборот вводятся новые сведения по древней и средневековой истории тюрских народов. Научные результаты проекта могут быть использованы для написания научных трудов по древней и средневековой истории тюрских народов.
Open Access
Тұрмағамбет Ізтілеуұлы және «Шаһнаме» аудармасының басылымдары
(Suleyman Demirel University, 2013) Мекебаева Қатира Олжабайқызы
Парсы шайыры Фирдаусидің «Шаһнаме» атты шығармасының қазақ әдебиетінде алар орыны ерекше. Себебі орта ғасырларда дүниеге келген бұл шығарма қазақ ақындарының шығармашылығына қатты әсер еткені белгілі. ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында өмір сүрген бір топ ақындар «Шаһнамені» бірнеше рет қазақ тіліне тәржімалаған. М.Сералин, Ш.Жәңгірұлы, Ораз молла, Т.Ізтілеуұлы секілді ақындар бұл шығарманы қазақ тілінде сөйлетті. Осы аталғандардың ішінде Т.Ізтілеуұлының аудармасының орыны ерекше.
Open Access
ULU ŞAİR ABAY KUNANBAYEV
(Suleyman Demirel University, 2013) Ауелбекова Шынар; Сатыш Анара Қуатқызы
Makalemiz, büyük Kazak şairi Abay Kunanbayev'in hayatı ve eserleri hakkında bilgi vermektedir durduk. Ayetlerden, edat sözlerinden ve Abaya'nın çevirilerinden kısa bilgiler vermeye çalıştık. Abay Kunanbaev, Kazakların ulu şairi, söz ustası, felsefeci, Kazak edebî yazı dilinin temelini atan büyük yazardır.
Open Access
ATASÖZLERİ VE GENEL ÖZELLİKLERİ
(Suleyman Demirel University, 2013) Dilek Eren; Betül Dokan
Atalarımızın, uzun deneylere dayanan yargılarını genel kural, bilgece düşünce ya da öğüt olarak düsturlaştıran ve kalıplaşmış biçimleri bulunan kamuca benimsenmiş öz sözlere atalar sözü denir. Bizim, geleneklerle yerleşmiş bir atasözü anlayışımız vardır.Bu anlayışa göre atasözleri, ulusal varlıklardır.Allah ve peygamber sözleri gibi ruha işleyen bir etki taşırlar.İnandırıcı ve kutsaldırlar.Nitekim eski bir atasözü şöyle der:”Atalar sözü Kur’ana girmez yanınca yelişür.”(Birlikkte koşup gider ; ondan geri kalmaz). Atasözleri, geniş halk yığınlarının yüzyıllar boyunca geçirdikleri denemelerden ve bunlara dayanan düşüncelerden doğmuşlardır.Ulusun ortak düşünce, kanış ve tutumunu belirtir, bize yol gösterirler.Bir atasözüyle belgelendirilen tutumun doğruluğu herkesçe kabul edilir.Anlaşmazlıklarda bir atasözü en büyük yargıçtır.
Open Access
Ahmet Necip Fāzıl Kısakürek’ in Hayatı ve Eserleri
(Suleyman Demirel University, 2013) Ауелбекова Шынар; Ергалиев Асхат
Yazımızda ünlü Türk şair Ahmet Nezip Fazil Kılıçakurek'in hayatına ve eserine odaklandık. Şairin hayatını ve eserlerini okuyucuya açık olacak şekilde aşamalı olarak aktarmaya çalıştık. Ahmet Necip Fāzıl Kısakürek - Türk ve İslamcı şair, yazar ve fikir adamıdır. Necip Fazıl, 24 yaşındayken yayımladığı ikinci şiir kitabı Kaldırımlar ile tanınmıştır. 1934 yılına kadar sadece şair olarak tanınmış ve o devirde Türk basınının merkezi olan Bâb-ı Âli'nin önde gelen isimleri arasında yer almıştır. 1934 yılında Abdülhakîm Arvâsî ile tanıştıktan sonra büyük bir değişim yaşayan Kısakürek, 1943-1978 arasında 512 sayı yayımlanan Büyük Doğu Dergisi yoluyla İslamcı görüşlerini kamuoyuna duyuran ve Büyük Doğu Hareketi'ne önderlik eden bir siyasi eylemcidir.
Open Access
ҚАЗАҚ ЖӘНЕ ТҮРІК ТІЛДЕРІНДЕГІ ТУЫСТЫҚ АТАУЛАРҒА БАЙЛАНЫСТЫ ФРАЗЕОЛОГИЗМДЕРДІҢ ЛЕКСИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЛИНГВОМӘДЕНИ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
(Suleyman Demirel University, 2013) Ермекова Рауза
Тіл мен мәдениет өзара тығыз байланыстағы бірін-бірі толықтырар біртұтас жүйе. Сондықтан тілді ұлттың тарихымен, мәдениетімен, рухани қазынасымен, яғни дүниетанымымен тығыз қарым-қатынаста, бірлікте алып қарастырылған жағдайда ғана ұлттық тілдің табиғатын шынайы танып білуге жол ашылады. Халықтардың ұлттық мәдени өмірінің көрінісі олардың сөздік құрамының елеулі бөлігін қамтып тұрған фразеологиялық қорынан ерекше көрінеді. Өйткені фразеологизмдер – халықтар өмірінің айнасы. Тілдерді бір-бірімен салыстырып зерттеу арқылы олардың бір-бірімен ұқсастық немесе бір-бірінен айырмашылық дәрежесінің заңдылығын анықтауға, тілдің ұлттық қасиеттерін тереңірек түсінуге, фразеологияның жалпы заңдылығын ашуға болады.
Open Access
GÜN OLUR ASRA BEDEL
(Suleyman Demirel University, 2013) Said Аrbatlı; Sümeyye Burhanoğlu
Gün Olur Asra Bedel, Cengiz Aytmatov 'un bir romanıdır. Roman, geleneklerine bağlı ve geleneklerini korumaya çalışan insanları anlatır. Mankurtlaşma ile geleneklerini koruma arasındaki insanların hikayesidir.Roman, esas olarak Sovyetler Birliği döneminde yaşanan sosyal ve kültürel sorunların bir öz eleştirisidir. Yedigey adındaki başkarakterin 24 saatlik bir zaman diliminde geçmişe dair hatırladığı olaylar ve hatıraları asra bedel bir gün gibi gelmiştir.Kitap ismini buradan almıştır.Kitapta bir rejimin baskısı altında yaşan ve kültürel değerlerini kaybetmeye yüz tutmuş bir köyde geleneklerine bağlı insanların yaşam mücadeleleri anlatılır.
Open Access
Түркі филологиясының терминологиясы: тілтану, әдебиеттану
(Suleyman Demirel University, 2013) Д.Ысқақұлы; Төребекова К.; Қыдыр Т.; Еркінбаев Ұ.; Нұржанова А.
Зерттеу нысаны түркі халықтарының сөз өнері мен тіл біліміндегі терминдік ұғым сөздер болып табылады. Зерттеудің 2013 жылға қойылған екінші кезеңдегі мақсаты - тәуелсіздік кезеңіндегі қазақ терминологиясының даму заңдылықтарын түркі халықтары сөздік қорымен бірлікте айқындау болып табылады. Осы тұрғыда нақты терминдік кесте жасалды. Бұл терминдік кесте "Түркі филологиясының терминдер сөздігі: тілтану, әдебиеттану" атты іргелі ғылыми-зерттеудің отандық тілтану мен әдебиеттану ғылымындағы қолданыстағы терминдердің түпкі генезисін жүйелеуге бірден бір негіз болды. Қазақ терминологиясына қатысты осы кезге дейән жариаланған еңбектер мен сөздіктердегі мәліметтер мен білімді сұрыптау, талдау, сипаттама жасалғаннан соң, аталған материалдар әдіснамалық және іс-тәжірибелік ерекшеліктеріне қарай, тақырыптық өзгешеліктеріне сай топтастырылды.
Open Access
«Теория словесности» А. Байтурсынова в контексте литературоведения начала ХХ века
(Suleyman Demirel University, 2013) Улан Еркинбаев
Современное казахское литературоведение развивается в русле последних достижений мирового литературоведения, что было заложено в теоретических постулатах «Теории словесности» А. Байтурсынова. За исключением ряда общих наблюдений (Исмакова, 1998, 2001; Нургалиев, 2001), данный труд во всей значимости его теоретической концепции еще не был предметом отдельного академического исследования. Цель нашего исследования заключалась в изучении идей и концепций книги А. Байтурсынова в контексте развития литературно-теоретических идей 20-х, начала 30-х годов прошлого века. Анализ «Теории словесности» проводится согласно содержанию самой книги, в том порядке систематизации и классификации теории словесности, который представлен самим автором.
Open Access
«Мұхаббатнаме» жазба ескерткіші тілін тарихи-салыстырмалы зерттеу мәселелері
(Suleyman Demirel University, 2013) Қыдырбекова Іңкәр
Бұл мақала,ХІV ғ. қыпшақ ақыны Хорезмидің «Махаббатнаме» ескерткішіне қазақ тілінің тілдік ерекшеліктерін, тарихи салыстырмалы анализ шығарма тілін қазіргі қазақ тілі деректерімен салыстырғанда анықталатын фонетикалық ерекшеліктер мен қазақ ақындарының поэтикалық шығармаларының материалында қарастырылады. Біз «Мұхаббатнамені» түп-тамырын V-VІІІ ғасырлардан алатын ежелгі әдебиетіміздің ХІІІ-ХІV ғасырлардағы елеулі көркем туындысы деп, өз тұсындағы жер жүзі мәдениетіндегі озық ағымдармен байланысты, сонымен қатар берідегі қазақ поэзиясының тіл, стиль дәстүріне қатысты жәдігерлік деп қараймыз.
Open Access
YAHYA KEMAL’İN ŞİİRLERİNDE İSTANBUL
(Suleyman Demirel University, 2013) Dilek Eren; Ayşe Çiftçi
Türk şair, yazar, bürokrat, siyaset adamı.. Milli Edebiyat anlayışına destek vermek için, illa ki dilin arılaştırılması gereğini kabul etmemiş; "Servet-i Fünun" edebi akımının etkisinde yazmaya başladığı, sonrasında ise kendine özgü üslubunu bulduğu, musiki tadındaki şiirleriyle, edebiyatın müzik notalarıyla hayat bulabileceğini göstermiştir.
Open Access
AHMET BAYTURSUNOĞLU
(Suleyman Demirel University, 2013) Ауелбекова Шынар; Сайдешов Султанбек
Ahmet Baytursynov'un hayatı ve eserleri üzerinde durduk. Özellikle, A. Baytursynov'un Kazak dili ve edebiyatı alanındaki yazılarına derinlemesine bakmaya çalıştık. Ayrıca gazetecilik alanındaki yazılarımızda da bir cevap bulduk.
Open Access
DİVANÜ LUGATİ-T-TÜRK TÜRK LEHÇELERİNİN İLK SÖZLÜĞÜ
(Suleyman Demirel University, 2013) Sadıkbekov K.; Jasar Daulet
Tarihi Türk Lehçelerinden söz eden veya Türk dilinin belli bir dönemine ait edebi yazı dilini inceleyen herkes mutlaka Kaşgarlı Mahmud’un Divan-ı Lugat-i-Türk eserinin üzerinde duracaktır. Zira Kaşgarlı Mahmud Türklük biliminin temelini atan ve Türk lehçelerini karşılaştırmalı Tarihi metodla inceleyen Türk Dünyasının ilk Filologu, Divan ise Türk dilinin, kültürünün ve bütün manevi değerlerinin temel kaynağıdır. Makalede Türk edebi yazı dilinin paha biçilmez cevheri Kaşgarlı Mahmud’un Divan-ı Lügati-t-Türk eserinin Türk dili, edebiyatı, kültürü açısından önemi üzerinde durulacak ve bilinmeyen yönleriyle açıklanmaya çalışılacaktır.
Open Access
РАБҒҰЗИДІҢ «АДАМ АТА ХАУА АНА» ҚИССАСЫ МЕН ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ЛЕКСИКА ФРАЗЕО ЛОГИЯЛЫҚ ҚОРЫНДАҒЫ ЖҮЙЕЛІК ЕРЕКШЕЛІКТЕР
(Suleyman Demirel University, 2013) Капасова Дана
Бұл мақалада,ХIV ғ. ескерткіші Рабғұзидің «Адам ата – Хауа ана» қиссасындағы тілдік ерекшеліктерқазіргі қазақ тіліндегі фонетикалық, морфологиялық және лексикалық жүйесімен салытырмалы түрде қарастырылады.Сондай-ақ автор аталған есркерткіште діни дереккөзде келтірілген фразеоматикалық бірліктің компоненті«Топырақтың» лингвокогнитивтік анализін жасайды.
Open Access
YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE KISA HİKAYELERLE OKUMA VE ANLAMA BECERİLERİNİ GELİŞTİRME
(Suleyman Demirel University, 2014) A.Irmak
Yabancılara Türkçe Öğretiminde kullanılan temel beceriler genel başlıklar hâlinde; anlama becerileri(okuma, dinleme), anlatım becerileri( konuşma, yazma) olarak ikiye ayrılır. Dil öğretimi yüzyıllardan beri çeşitli eğitim kurumlarında veya ortamlarda yapılmaya devam ediyor. İnsanların anadilini öğrenmesinin yanı sıra en az bir yabancı dili öğrenmesi yalnızca modern teknoloji döneminin değil yine çok eski yıllara dayanan bir konudur. Nice devlet adamlarının, padişahların , kralların dil öğrendiği tarih kitaplarında yazar. Özellikle de büyük filozofların, bilim adamlarının, şâir ve edebiyatçıların yabancı dil bildiğini, onların bugüne kadar bizlere ulaşan eserlerinden anlıyoruz. Günümüzde Türkçe’ye olan ilginin karşılanması için bir öğretim metodu da sayılabilecek kısa hikayelerle dil öğretimi önemli bir yer teşkil etmektedir.Dil öğretiminde dört temel beceriyi geliştirmekle beraber birtakım evrensel değerler üzerinde de durulmuştur.
Open Access
ТАРИХИ ЖЫРЛАРДАҒЫ ЖАНҚОЖА БАТЫР БЕЙНЕСІ
(Suleyman Demirel University, 2014) Нукарбан Бексултан
Бұл мақалада қазақ тарихындағы айтулы тұлғалардың бірі Жанқожа батырдың басты үш тарихи жырлардағы болмысы, кісілік келбеті мен ерлік жорықтарындағы бітімгершілік қасиеттерін жанжақты талдаумен баяндауға негізделген. Жанқожа батыр – 1856-1857 жылдары Арал өңіріндегі қазақтардың Хиуа және Ресей отаршылдығына қарсы азаттық күресін басқарған аса ірі тарихи тұлға.
Open Access
ТӘУЕЛСІЗДІК КЕЗЕҢДЕГІ ӘДЕБИЕТТІ ОҚЫТУДЫҢ МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
(Suleyman Demirel University, 2014) Ұлан ЕРКІНБАЕВ
Әдебиет теориясын оқытудың әдіснамалық негіздері Білім беру жүйесіндегі тұжырымдар қазіргі әдебиет пен филологияны оқыту жүйесі мен 1920-1930 жылдардағы жүйе арасында белгілі бір айырмашылықтар бар. Осылайша, дәстүрлі тәсіл мен заманауи прогрессивті әдіснамалық әдістердің жетістіктерін салыстырмалы түрде зерттеу қажеттілігі өте өзекті. А. Байтұрсынов, З. Аймавытов, М. Жұмабаев, т. Шонанұлы, М. сияқты маңызды қазақстандық ғалымдардың әдіснамалық жұмыстарына сипаттама берілді. Мақалада 1937 жылы кеңестік тоталитарлық жүйе қуғын-сүргінге ұшыраған Дулатулдар қарастырылады. Студентке теориялық негіздерді үйретудің қарапайым тәсілі - оларды осы саладағы заманауи жетістіктермен салыстыру. Сонымен қатар, филологияны оқытудың дәстүрлі және заманауи әдістері, әсіресе шығыс және Батыс дәстүрлері зерттеледі. Негізгі әдебиеттану терминдері қазақ лингвисті, түркітанушы және әдебиет теоретигі Ахмет Байтұрсыновтың "Әдебиет танытқыш" (әдебиетті зерттеу) атты іргелі еңбегі аясында оқытылады. Мақалада автор, сөз өнері, тіл тазалығы, стиль, стиль, мотив, метафора, герменевтика, семиотика, мәтін, оқырман, дискурс және әңгіме сияқты әдеби терминдердің этникалық және дәстүрлі анықтамалары ұсынылған. Дәстүрлі тәсілдің артықшылығы терминдерді олардың негізгі мағынасына және тарихи негізіне байланысты түсіндіру болып табылады, ал қазіргі зерттеулер танымның өзіне назар аудармай, терминдердің мазмұнын жіктеу және жақсарту мәселелерімен айналысады. Біздің оқулықтарымызда осы немесе басқа Тұжырымдаманың әртүрлі анықтамалары берілген, ал оның сапасы таңқаларлықтай еленбейді. Мақаланың мақсаты-бұл мәселені талдау және оны растауға тырысу.