5. Conference proceedings
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Open Access Ұлықбек Есдәулетовтың поэзиядағы ұлттық мінез(Suleyman Demirel University, 2011) Жанайхан БӘдеби, көркем туындылардың мазмұндық ерекшелігін айқындайтын бірден-бір элемент - ұлттық мінез екені белгілі. Ұлтгық мінезді жеке дара алып қарастырсақ, оның тарихи категория екендігін ескеруіміз керек. Ол қоғамдық, рухани, экономикалық және саяси жағдайларға сәйкес қалыптасады. Дүниені ұлттық түсінікпен қабылдау жолы қай адамға болсын тән қасиет. Өнерде, әдебиетте адам бейнесінен бұл қасиет толық көрініп отырады. Әр халықтың эпикалық туындыларын олардың талай замандар ұлт болып қалыптасуынан бөліп қарауға болмайды. Сондықтан шығармада ұлттық мінез жасау үшін оның Дүниетанымын, психологиясын, әдет-ғұрыптарын т.б. қасиеттерін білу керек.Item Open Access Жазба деректердегі қазақ тарихы(Suleyman Demirel University, 2011) Жеменей ИБұл зерттеуде XVI ғасырдың басында жазылған Фәзлолла ибн Рузбехан Хәнжидің «Меһманнаме Бұхара» еңбегіндегі қазақтарға қатысты тарихи мәліметтер талданады. Шығарма Мұхаммед Шейбани хан дәуірінің саяси, діни және әскери оқиғаларын баяндай отырып, қазақтардың этникалық тегі, қоғамдық құрылымы мен көрші мемлекеттермен қарым-қатынасы жөнінде құнды деректер ұсынады. Автордың сунниттік көзқарасы мен сол дәуірдегі шиит-суннит қайшылықтарының ықпалы да айқын көрінеді. Еңбекте қазақ хандарының шығу тегі Шыңғыс хан әулетімен байланыстырылып, олардың әскери қуаты мен беделі ерекше аталады. «Меһманнаме Бұхара» шығармасы тек Орта Азияның ғана емес, сонымен қатар қазақ тарихының да маңызды жазба дереккөзі болып табылады.Item Open Access Майлықожа Сұлтанқожаұлының еңбектеріндегі араб, парсы лексикасы(Suleyman Demirel University, 2011) Ибраемова ЖБұл мақалада Майлықожа Сұлтанқожаұлы еңбектеріндегі араб және парсы текті лексиканың қолданысы мен оның қазақ әдеби тілінің қалыптасуындағы орны талданады. Зерттеу барысында тілдің қоғам дамуы мен тарихи кезеңдерге сәйкес үнемі жаңарып, байып отыратын құбылыс екені айқындалады. ХV–ХІХ ғасырлардағы түркі жазба дәстүрі мен қазақ әдеби тілінің байланысы қарастырылып, Қадырғали Жалайыридің «Жамиғ ат-тауарихы», Әбілғазы Баһадүрханның «Түрік шежіресі» сияқты еңбектердегі араб-парсы элементтерінің үлесі нақты деректер арқылы салыстырылады. Автор қазақ әдеби тілінің негізін қыпшақ элементтері құрағанымен, араб және парсы лексикасының діни, мәдени, ғылыми салаларда тілдік байыту қызметін атқарғанын көрсетеді. Зерттеу нәтижесінде Майлықожа шығармалары дәуірлік тілдік үрдістердің жалғасы ретінде сипатталып, оның тіліндегі кірме сөздердің функционалдық және семантикалық ерекшеліктері айқындалады.Item Open Access MEHMET AKİF ERSOY'UN ESERLERİNDE TÜRK TOPLUMUNUN PROBLEMLERİ VE ÇÖZÜM YOLLAR(Suleyman Demirel University, 2011) Йенер УналMehmet Âkif Ersoy, Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının en çok araştırılan ve eserleriyle toplum üzerinde derin etkiler bırakmış önemli şairlerinden biridir. Safahat adlı eserinde, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerindeki Türk toplumunun sosyal, siyasi ve kültürel yapısını gerçekçi ve eleştirel bir bakış açısıyla yansıtmıştır. Sanatını toplumsal fayda için kullanan Âkif, eserlerinde milletin içinde bulunduğu sorunları teşhis etmiş ve çözüm önerileri sunmuştur. Onun en büyük eserlerinden biri, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından millî marş olarak kabul edilen İstiklâl Marşıdır. Âkif, özellikle İslam dininin yanlış anlaşılmasına ve toplumdaki cehalete dikkat çekerek, gerçek anlamda İslam’a dönmenin toplumu kurtaracağını savunmuştur. Çalışkanlığı, inanç ve azmi esas alan düşünce yapısıyla Mehmet Âkif, hem şair hem mütefekkir kimliğiyle Türk milletinin manevi rehberi olmuştur.Item Open Access Қазақ және түркі тілдеріндегі фразеологизимдердің жүйеленуі туралы(Suleyman Demirel University, 2011) Йылдырым ИМақалада қазақ және түрік тілдеріндегі фразеологизмдердің жүйеленуі, олардың мағыналық және құрылымдық ерекшеліктері салыстырмалы түрде талданады. Екі тілдегі фразеологиялық бірліктердің ұлт мәдениеті мен танымдық ерекшеліктерді бейнелеудегі рөлі қарастырылып, фразеологизмдердің семантикалық белгілеріне сүйене отырып, олардың фразеологиялық тұтастық, фразеологиялық бірлік және фразеологиялық тізбек сияқты негізгі түрлері анықталады. Зерттеу барысында фразеологизмдерді айқындаудың басты үш шарты — қолданылу тиянақтылығы, мағына тұтастығы және тіркес тұрақтылығы негізге алынады. Қазақ және түрік тілдерінен алынған мысалдар арқылы фразеологиялық мағынаның қалыптасу жолдары, еркін тіркестерден тұрақты тіркестерге өту үдерісі, сондай-ақ олардың бейнелілік пен ұлттық дүниетанымды жеткізудегі қызметі көрсетіледі. Екі тілдегі фразеологиялық жүйенің салыстырмалы сипаттамасы фразеология саласындағы теориялық және лексикографиялық бағыттардың даму ерекшеліктерін айқындауға мүмкіндік береді.Item Open Access Қазіргі қазақ поэмаларындағы ізденістер(Suleyman Demirel University, 2011) Керімбекова БМақалада қазіргі қазақ поэзиясының көрнекті өкілі Серік Ақсұңқарұлының шығармашылығындағы көркемдік ізденістер, соның ішінде «Жарылғаптан қорқамын» поэмасының жанрлық, стильдік және эстетикалық ерекшеліктері қарастырылады. Автор поэманы «поэма-ирония» деп сипаттай отырып, дәстүрлі поэма түрінен өзгеше поэтикалық үлгі ұсынады. Зерттеу барысында поэманың сюжеті, лирикалық кейіпкердің рөлі, ішкі монолог пен еске алу тәсілі, иронияның көркемдік қызметі мен поэтикалық астары талданады. Ақынның өмірбаяндық элементтер арқылы жалпы адамзаттық сезімдерді жеткізуі қазіргі қазақ поэмасындағы жаңашылдық бағыттың көрінісі ретінде бағаланады.Item Open Access С.Сейфуллиннің "Көкшетау" поэмасындағы жалқы есімдер және олардың ішкі мағыналық топтары(Suleyman Demirel University, 2011) Қуанышбаева А.БМақалада С. Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасындағы жалқы есімдердің тілдік табиғаты мен семантикалық ерекшеліктері қарастырылады. Автор шығармасында кездесетін антропонимдер, топонимдер және зоонимдер жүйеленіп, олардың ішкі мағыналық топтары талданады. Әсіресе, поэмада көрініс тапқан топонимдердің шығу тарихы мен қалыптасуы, көне түркі және моңғол қабаттарының тілдік сипаты кеңінен түсіндіріледі. Қазақ топонимиясының ұлттық дүниетаныммен, тарихи-мәдени таныммен байланысы, сондай-ақ түстердің (әсіресе «ақ» түсінің) символикалық мәні мен поэтикалық қызметі айқындалады. Мақалада ономастикалық атаулардың поэтикалық мәтіндегі эстетикалық жүктемесі мен семантикалық астары этнолингвистикалық тұрғыдан сараланады.Item Open Access Есім антикалық тұлғалардың тілдегі басқа құбылыстардан айырмасы(Suleyman Demirel University, 2011) Мұхамади Қ.ТМақалада есім аналитикалық тұлғаларының табиғаты мен олардың тілдегі өзге құбылыстардан айырмашылықтары жан-жақты талданады. Автор есім аналитикалық тұлғаларының сөз тіркестерімен, күрделі зат есімдермен және етістіктің аналитикалық тұлғаларымен салыстырмалы сипаттамасын ұсынады. Бұл салыстыру арқылы есім аналитикалық тұлғаларының морфологиялық сипаты, құрылымдық ерекшелігі мен грамматикалық қызметі айқындалады. Сонымен қатар, зерттеуде К. Аханов, Б. Қасым, И. А. Селицкая, Н. Оралбай сынды ғалымдардың еңбектеріне сүйене отырып, есім аналитизмінің грамматикалық жүйедегі орны мен оның күрделі сөздер мен сөз тіркестерінен өзгешелігі дәлелденеді. Есім аналитикалық тұлғаларының негізгі белгісі — толық мағыналы сөз бен көмекші сөздің тіркесуінен жаңа грамматикалық мағына тудыруы екені анықталады.Item Open Access Қазіргі прозаның мазмұндық жүйесі(Suleyman Demirel University, 2011) Орақов ҚБұл мақалада қазіргі қазақ прозасының мазмұндық жүйесі, оның даму динамикасы мен тақырыптық ерекшеліктері қарастырылады. ХХ ғасырдың қазақ әдебиетінде қалыптасқан дәстүр жалғасын тауып, тәуелсіздік кезеңінен кейінгі жаңа қоғам шындығын бейнелеуде өзіндік сипат алды. Автор қазіргі проза жанрындағы жетістіктер мен проблемаларды, оқырман мен жазушы арасындағы байланысты талдай отырып, жас буын қаламгерлер — Роза Мұқанова, Мадина Омарова, Лира Қоныс шығармашылығына тоқталады. Мақалада олардың әңгімелеріндегі басты тақырыптар — ұлттық сана, рухани құндылықтар, адам мен қоғам қатынасы, жалғыздық пен адамгершілік мәселелері сарапталады. Зерттеу қазіргі қазақ прозасының мазмұндық және идеялық бағыттарын айқындауға бағытталған.Item Open Access ТҮР-ТҮС ЭТНОЭЙДЕМДЕРІ (ЭТНОПСИХОЛИНГВИСТИКАЛЫҚ АСПЕКТ)(Suleyman Demirel University, 2011) Ордабекова ХСоңғы жылдары антропоөзектік әдіс негізінде қалыптаса бастаған психолингвистикалық бағыт, оның ішінде, этнопсихолингвистикада лингвомәдени қауым тезаурусына тән (тіл лексикасын толық қамтитын түсіндірмелі не тақырыптық сөздік) сөз-стимулдарға берілетін сөз- реакциялар, ассоциация, ұғымдық категориялар, дәстүрлі образдар, теңеулер мен мәселелер жан-жақты сөз етілуде. Біз бұл мақалада осы мәселенің бір ғана қырын, яғни қазақ және орыс тілі (мәдениеті) материалдары негізінде түр- түс атауларының ұлттық ментальдық ерекшеліктері мен түр-түстік таңбаларға қатысты этномәдени компоненттердің қалай меңгерілетініне назар аудармақшымыз.Item Open Access О. БӨКЕЙДІҢ «ҚАР ҚЫЗЫ» ПОВЕСІНДЕГІ ОБРАЗ ЖӘНЕ СЮЖЕТ(Suleyman Demirel University, 2011) СЫДЫҚОВА ЖОралхан Бөкейдің «Қар қызы» повесі қазақ әдебиетіндегі аңыздық, елестік және шынайы бейнелердің астасуымен ерекшеленеді. Жазушы табиғат суреттері мен ауыл өмірінің болмысын ұштастыра отырып, соғыстан кейінгі ұрпақ тағдырын терең бейнелейді. Негізгі кейіпкер Қар қызы аңыздан елеске, одан Алмажан бейнесіне айналып, шығармадағы мистикалық әрі философиялық желіні айқындайды. Сонымен қатар, Нұржан, Аманжан, Бақытжан бейнелері арқылы соғыстан кейінгі қазақ ауылының әлеуметтік шындығы мен ұрпақ мәселесі ашылады. Шығарманың сюжеттік желісінде Қоңқай шал сияқты жұмбақ кейіпкерлердің бейнесі қоғамнан жатсыну, жалғыздық феноменін көрсетсе, табиғат суреттері философиялық астарға ие. «Қар қызы» повесі қазақ әдебиетінде адам болмысы, уақыт, ұрпақ тағдыры секілді іргелі мәселелерді көтерген туынды ретінде танылып, Оралхан Бөкейдің көркемдік ізденісін айқын көрсетеді.Item Open Access Білім және тәрбие мәселелері қоғамдық пікір тұрғысынан(Suleyman Demirel University, 2013) Әйтімбет ІХХІ ғасыр сөзсіз білім, ғылым ғасыры. Бұл ғасырды ақпараттық ғасыр деп те атайды. Осылай атаудың негізінде білім, ғылымның нақты жетістігінің жиынтық атауы жатыр. Адамзаттың ғажайып жетістіктері осы білім мен ғылымның негізінде ашылған жаңалықтардың технологияға айналып инновациялық өндіріске енуімен байланысты. Білім, ғылым дамыған сайын адамзаттың мәдениеті мен ар-ождан қасиеттері де бірге дамыйтыны сөзсіз. Бірақ та бұл процесс қайшылықсыз емес, керісінше өте күрделі және де қайшылықтарға толы. Мұның класикалық көріністері дамыған елдердің тарихынан және де күнделікті тіршіліктерінен көре аламыз. Бұл елдерде ашылған білім мен ғылым жаңалықтары қоғамға мүлдем белгісіз қауіп пен қатер ді қоса ала келеді.Item Open Access METHODOLOGY OF TEACHING SCIENTIFIC TEXTS TRANSLATION(Suleyman Demirel University, 2012) Alexandrova S.V.Scientific and technical texts include articles monographs and technical specifications. Such texts are written according to the same strict rules, and different authors use the same syntactic and morphological structures; the same expressions and style. This means that the author constructs the text in conformity with all achievements of his predecessors. Therefore, the author is the representative of all specialists in a certain field of knowledge. The scientific text serves to convey the cognitive information. Numerous linguistic means provide the objectivity of this information.Item Open Access KAZAKH DASTARKHAN IN THE SCOPE OF NATIONAL COMMUNICATIVE BEHAVIOR(Suleyman Demirel University, 2012) Ashirimbetova MKazakh society of the 20th century underwent great changes conditioned by several factors. Forcible sedentarization of nomads and following collectivization of economy ruined nomadic lifestyle; industrialization and urbanization of Kazakhstan, numerous migrations of the representatives of nationalities of different cultural and linguistic background begot vigorous modernization processes. This consequently changed basic etiquette principles and transformed traditional communicative behavior standards. During the Soviet period, communicative behavior typical for Russian culture penetrated into communicative behavior of the representatives of all the USSR countries.Item Open Access KAZAK KÜLTÜRÜNDEKI ATA-BABA-OĞUL DÜŞÜNCESİNİN ATASÖZLERİNE YANSIMASI(Suleyman Demirel University, 2012) Eren DAtasözleri her dilde varolan kalıplardar. Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük'te: "Atasözleri, uzun deneme ve gözlemlere dayanılarak söylenmiş ve halka mal olmuş kalıplaşmış ifadelerdir" diye tanımlanır [1-155]. En sık rastladıgımız tabirle söyleyeni belli olmayan kısa ve anlamlı sözlerdir. Atasözleri yaşamın her alanı ile ilgili tecrübeleri tarihin süzgecinden geçirerek bu güne kadar getirmiştir. Bir dildeki kavramlar, çeşitli atasözleri, deyimler incelenirse kimi alanlardaki öğelerin diğerlerine oranla kabarık olduğu ortaya çıkar. Nasılki Göktürk abidelerindeki Kağan ve savaşmakla ilgili sözlerin çokluğu o dönem Türklerin savaşlarla dolu bir dönem yaşadığını ifade ederse, Kazak kültüründeki ata- baba-oğul düşüncelerini anlatan atasözlerin çokluğu da Kazak halkının bu konuya verdiği ehemmiyeti gösterir. Yüzün üzerinde bu konuyu işleyen atasözünün olması bunun kesin bir kanıtıdır.Item Open Access 90-ЖЫЛДАРДАҒЫ ПЬЕСАЛЫҚ ТУЫНДЫЛАРҒА ШОЛУ(Suleyman Demirel University, 2012) Абжалова А.Қазақ елі тәуелсіздігіміздің көк байрағы желбіреп егемен ел болған кезеңде ұлттық әдебиетіміз бен мәдениетімізге жаңа туындылардың лек-легімен қосылғаны баршамызға аян. Бұл елдігіміз бен ерлігімізді жариялайтын ұлттық құндылықтарымызды жаңғыртқан, ұлтымыЗДЫ еркіндікке бағыттайтын төл туындылар болып табылады. 1996 жылы жазылған ақын-драматург Иран-Ғайыптың «Естайдың Қорланы» шығарма желісі егемен еліміздің ертеңгі болашағы жастарымызға беретін тәлім- тәрбиесі мол. Себебі қазіргі қоғамда баршаға аян жастар махаббатты жеңіл үйреншікті әдетке айналдырған. Махаббаттың бастауы- саналы ізгілік пен тазалық екеніне жіті мән бермейді. Қоғамда көкек аналар мен тастанды балалардың орын алуы осының айғағы. Елдігіміз бен салт-санамызды жаңғыртатын мұндай шығармалар жаңа буын өкілдеріне керек-ақ. Пьеса желісіне тоқталар болсақ: бірін-бірі сүйген екі ғашық, бір-біріне айрылыспаймыз деп серт беріп тағдырдың маңдайға жазуымен екеуі екі жаққа бөлініп кете барады.Item Open Access ЖАС АҚЫНДАР ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫНДАҒЫ КӨРКЕМДІК ІЗДЕНІСТЕР(Suleyman Demirel University, 2012) Абиыр А.АӘдебиеттегі көркемдік таным эстетикалық жағынан саналы, мәдениеті жоғары адам үшін зор талғамға ие болу керек. Өнер адамының шығармашылығына еркіндік беріледі. Ендеше, көркемөнерді, соның ішінде, көркем әдебиетте, жақсы, тамаша, тұшымды шығармалар жазулуы керек. Поэзия - киесі бар өнер. Поэзия есігін тек жүрегі түкті, сенімі мықты, танаты сала құлаш, талабы таудай ақын ғана аша алу керек. Қазіргі жастар поэзиясында «Мен» деген принцип бар екенін көреміз. «Мен» - жогаргы категориялы ұғым. Оның психологиялық, филолсофиялық тұжырымдамасы көп. Философияда «Мен» индивидтің өзі жайлы түсініктерінің біршама тұрақты, индивид өзінің өзге адамдармен ара байланысын сол негізде құрып, өзіне сол тұрғыдан қарайды деген анықтама береді. Яғни, «Мен» ішіндегі жеке индивидиумның ғана кеңістігі бар, соның ғана ойы, санасы, іс- әрекеті, көзқарасы жинақталады.Item Open Access ВЫРАЖЕНИЕ ВЕЛИЧИНЫ В АНГЛИЙСКОМ И РУССКОМ ЯЗЫКАХ(Suleyman Demirel University, 2012) Агеева Е.Л.Различия в использовании систем выражения величин всегда вызывали переводческие трудности в подборе способа их выражения в переводящем языке. В данном статье рассматривается параллельное описание структур и лексических единиц в русском и английском языках, выявляются сходства и различия как самих структур так и их употребления, что позволяет подобрать адекватную для данного контекста лексическую единицу или структуру. Исследование, положенное в основу статьи, проводилось на оригинальных русских и английских текстах. Были рассмотрены наиболее характерные и часто встречающиеся русские и английские лексические единицы и структурные типы. Как в русском, так И в английском языке при описании определения величины используется несколько глаголов (или существительных), образованных от одного корня.Item Open Access КЛАССИФИКАЦИЯ БИЛИНГВИЗМА(Suleyman Demirel University, 2012) Аргынбаев А.Ж.Среди западных ученых лингвистов одним из наиболее популярно цитируемых ответов на вопрос «Что такое билингвизм?» является мнение Биардзмора, который утверждает, что «билингвизм, как термин, обладает открытой семантикой». Другими словами, «билингвизм» может иметь иное значение для различных людей, так как на сегодняшний день не существует одного определения этому феномену. Так например, в энциклопедии мы найдем следующюю формулировку данному термину: «Билингвизм (от би и лат. lingua язык), двуязычие, владение и попеременное пользование одним и тем же лицом или коллективом двумя различными языками или различными диалектами одного и того же языка, например, местным диалектом и литературным языком».Item Open Access ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ ЛИНГВОКУЛЬТУРНОЙ КОНЦЕПТОЛОГИИ В КАЗАХСТАНЕ(Suleyman Demirel University, 2012) Ахметжанова З.К.Концептологические исследования в Казахстане получили свое интенсивное развитие в последние 10-15 лет в рамках лингвокультурной концептологии. Актуализация данного научного направления в определенной степени была подстегнута обостренным интересом казахстанского общества ко всему, что связано с национальным, этническим. Как везде на постсоветском пространстве, людей начали интересовать вопросы национального менталитета, этнической и языковой идентичности, проблемы взаимодействия языка и культуры. Из всего многообразия дефиниций лингвокультурного концепта казахстанцы чаще всего опираются на концепт в интерпретации В.И.Карасика.