СДУ хабаршысы - 2009

Permanent URI for this collection

https://repository.sdu.edu.kz/handle/123456789/2226

Browse

Now showing 1 - 20 of 42

Open Access
Opportunities and Threats Analysis: Suleyman Demirel University, 2008
(Suleyman Demirel University, 2009) Vaishali Saple
This article analyzes the external environment of Suleyman Demirel University (SDU) using a PEST framework, highlighting key opportunities and threats affecting the institution. SDU, a private university founded in 1996, offers undergraduate and graduate programs in economics, computer science, and languages. The study identifies opportunities such as rising educational demand, population growth in Almaty, advancements in learning technologies, evolving faculty roles, quality improvement through assessment, program diversification, and increased responsiveness to students. Conversely, threats include rapidly advancing technology, intensified regional and national competition, stringent accreditation standards, frequently changing administrative policies, and slow bureaucratic approval processes. The article emphasizes that understanding these factors enables SDU to strategically exploit opportunities and mitigate threats, enhancing its competitiveness, program quality, and global reach. Continuous monitoring and adaptation to technological, socio-cultural, and economic changes are essential for the university’s sustainable development and long-term success.
Open Access
The Effect of Economic Factors on the Consequences of Natural Disasters and Their Interdependence
(Suleyman Demirel University, 2009) Natiq H. Pasha; Isa H. Gasimov
This article examines the interdependence between economic factors and the consequences of natural disasters, emphasizing the importance of preparedness and resilience. Natural disasters have both microeconomic and macroeconomic impacts, affecting physical infrastructure, industrial output, human resources, and financial systems. Direct effects include damage to buildings, transportation networks, and utilities, while indirect and secondary effects influence national economic growth, inflation, trade balance, government expenditures, and investment reserves. The study highlights that the economic impact of disasters extends beyond local regions, affecting global markets in a globalized world. Mitigation strategies include improving disaster preparedness, implementing rehabilitation measures, restoring infrastructure, utilizing foreign investments and grants, and stabilizing human resources. Preventive policies and strategic planning are essential for reducing economic losses, maintaining social stability, and supporting sustainable development in disaster-prone regions.
Open Access
Trade Regulations and Policies in Kazakhstan
(Suleyman Demirel University, 2009) Imenova Raina
This article analyzes the trade regulations and policies of Kazakhstan, highlighting their impact on the country’s economic growth and integration into global markets. Trade plays a crucial role in expanding product diversity, enhancing competitiveness, and stimulating investment and employment. Between 2000 and 2006, Kazakhstan experienced high economic growth, supported by favorable foreign trade conditions and rising export revenues, particularly from hydrocarbons and metals. The study examines Kazakhstan’s trade policy, including liberalization measures, participation in the Eurasian Economic Community, and the establishment of free trade areas. It also addresses trade barriers, such as tariffs, non-tariff measures, technical regulations, and discriminatory taxes, which affect imports and create challenges for foreign partners like China. Furthermore, the article evaluates the impact of customs procedures, sanitary standards, and government procurement practices on trade efficiency. Overall, Kazakhstan’s trade policies reflect efforts to balance economic growth, structural reforms, and integration into the global economy.
Open Access
Intertextual Effect and Transformation in Bernard Shaw's Pygmalion
(Suleyman Demirel University, 2009) Haldun Vural
This article examines intertextuality and transformation in Bernard Shaw's play Pygmalion (1913) through the lens of classical influences, particularly Ovid's Pygmalion from Metamorphoses. Drawing on Julia Kristeva's theory of intertextuality and Bakhtin’s dialogism, the study emphasizes how Shaw reinterprets prior literary texts to address contemporary Victorian social issues. The play demonstrates transformation both in its narrative structure and in character development, exemplified by Eliza Doolittle's social ascent and Professor Higgins' rigid manners. Shaw adapts mythological and classical elements to critique societal norms, gender hierarchies, and class disparities. Intertextual analysis reveals how Shaw converts the myth of a sculptor enamored with his creation into a social commentary on education, autonomy, and moral growth, transforming both plot and thematic focus. Ultimately, Shaw’s Pygmalion illustrates the dynamic interplay of texts, highlighting the role of adaptation and intertextual influence in creating enduring literary works.
Open Access
The Reflections of Victorian Culture and Victorian Gender Roles on Elizabeth Gaskell's Cranford
(Suleyman Demirel University, 2009) Fatma Kalpaklı
This article explores Victorian culture and gender roles through Elizabeth Gaskell's novel Cranford (1851). Victorian society was patriarchal, emphasizing male superiority, obedience, and strict gender divisions. Women were largely confined to domestic duties, denied proper education, and excluded from professions such as law and medicine. In contrast, Cranford presents a unique social microcosm dominated by independent women, who manage finances, run businesses, and engage in intellectual discussions, thus embodying masculine traits within a female-centered society. Gaskell also depicts harmonious and flexible gender relations in marriage, suggesting an androgynous model where both men and women share responsibilities and adapt to changing circumstances. Furthermore, the novel highlights Victorian women’s fears and social conditioning while illustrating their resilience and moral strength. Through Cranford, Gaskell critiques rigid Victorian gender norms and promotes greater equality, adaptability, and mutual respect between men and women.
Open Access
Selection Process of Candidates to Work
(Suleyman Demirel University, 2009) Janar Duligayeva
This article examines the process of selecting candidates for employment and its importance for company success. While companies can easily select natural resources and techniques, choosing the right personnel presents significant challenges for the Human Resource (HR) department. Effective selection ensures better performance, prevents mistakes, and provides competitive advantage. The HR manager must consider candidates’ education, experience, personality traits, and behavior in various situations. The article discusses key factors affecting the selection process, including legal considerations, decision-making speed, organizational hierarchy, applicant pool, and company type. It also outlines the steps in candidate selection, such as employment planning, vacancy announcement, resume screening, background checks, testing, interviews, medical examinations, and final job offers. The process may vary depending on company size, budget, and position requirements. Properly executed selection leads to increased efficiency, reduced risk, and overall organizational success.
Open Access
Оралхан Бөкей шығармаларындағы ортақ мотивтер көрінісі («Сайтан көпір» және «Қар қызы» шығармалары бойынша)
(Suleyman Demirel University, 2009) Сыдықова Жанымгүл; Асанов Сейілбек
Мақала қазақ жазушысы Оралхан Бөкейдің шығармашылығындағы ортақ мотивтерді зерттейді. Зерттеу негізінде «Сайтан көпір» және «Қар қызы» повестері қарастырылған. Мотив әдебиеттануда шығармаларды тереңінен талдауға мүмкіндік беретін ең кіші құрылымдық-мағыналық бірлік ретінде сипатталады. Мақалада автор шығармаларында жалғыздық, кеңістік, табиғат, адам және қоғам арасындағы үйлесім, соғыс және оның зардаптары, қоғамды жатсыну мәселелері сияқты тақырыптардың көрінісі талданады. Жазушы табиғат пен кейіпкер арасындағы байланысты, кейіпкерлердің психологиялық ерекшеліктерін, өмірлік қиындықтарды көрсету арқылы олардың ішкі дүниесін ашады. «Сайтан көпір» мен «Қар қызы» шығармаларының мотивтік ұқсастығы олардың жаңа қырынан танылуына мүмкіндік береді, әдебиеттану ғылымындағы мотив категориясын қолдана отырып, оқырманға шығармалардағы терең философиялық және әлеуметтік проблемаларды көрсетеді.
Open Access
Алаш қозғалысы және Алашорда үкіметі тарихының кейбір мәселелері
(Suleyman Demirel University, 2009) Асқар Сләмов
Мақала XX ғасырдың басындағы қазақ қоғамындағы әлеуметтік-саяси жағдай мен ұлттық ояну кезеңін зерттейді. Бұл уақытта қазақ халқы отарлық езгі мен орыстандыру саясатына қарсы күресте болды. Қазақ зиялылары Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Мұхтар Дулатов сияқты тұлғалардың басшылығымен Алаш қозғалысы пайда болып, ұлттық мүддені қорғау, автономиялық билік құру, жерді сақтау және мәдени дамуды қамтамасыз ету мақсатында әрекет етті. 1917 жылғы саяси өзгерістер мен Ресейдегі төңкерістер қазақ қоғамына ұлттық бірлік пен саяси белсенділікті арттырды. Алаш партиясы құрылып, Алашорда үкіметі өз уақытында халық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тырысты. Дегенмен, азамат соғысы мен большевиктердің билікке келуі Алаш автономиясының дамуына кедергі жасады. Мақалада Алаш қозғалысы мен үкіметінің ұлттық мемлекет құрудағы рөлі, қиындықтары мен тарихи маңызы талқыланады.
Open Access
Бағалы қағаздар нарығы – қаржыны орналастырудың тиімді құралы
(Suleyman Demirel University, 2009) Раисова Шынар
Мақалада Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығының дамуы мен инфрақұрылымы қарастырылған. Бағалы қағаздар нарығы қаржыны тиімді орналастыру құралы ретінде жеке және заңды тұлғаларға инвестициялық мүмкіндіктер ұсынады. Қазақстанда қор нарығының толыққанды инфрақұрылымы – құқықтық, институционалдық және техникалық жүйелер қалыптасқан. Инвесторлар депозиттік салымдардан бөлек, бағалы қағаздар, жылжымайтын мүлік, валюта нарығы және пайлық инвестициялық қорлар арқылы қаражатын тиімді орналастыра алады. Қор нарығында брокерлік және дилерлік қызметтердің маңызы, биржалық және биржадан тыс сауда ерекшеліктері талданған. Сонымен қатар, Қазақстандағы «KASE» қор биржасының құрылымы, қызмет көрсету бағыттары, корпоративтік және мемлекеттік бағалы қағаздар нарығы сипатталған. Мақалада Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығының дамуының негізгі кедергілері, инвестициялық мәдениетті арттыру қажеттілігі және АӨҚО арқылы қаржылық сауаттылықты дамыту шаралары талқыланған.
Open Access
Уақытша ереже негізінде Семей және Жетісу обылыстарындағы уездер территорияларының әкімшілік-территориялық межелену мәселелері
(Suleyman Demirel University, 2009) Оспанова Р.
Бұл мақала 1867–1868 жылдардағы «Уақытша ереже» негізінде Семей және Жетісу облыстарының уездік территорияларын әкімшілік-аумақтық межелеу үдерісін тарихи деректер арқылы талдауға арналған. Зерттеу барысында қазақ даласындағы жаңа басқару жүйесінің қалыптасуы, уездер құрылымы, болыстықтардың орналасуы және көшпелі халықтың қоныстану ерекшеліктері қарастырылады. Сонымен қатар жергілікті қазақ руларының тарихи-географиялық кеңістігі, олардың жазғы және қысқы қоныстарының бөлінуі, межелеу кезіндегі даулардың шығу себептері мен әкімшілік шешімдер талданады. Мақалада архивтік материалдар мен ресми құжаттар негізінде Сергиополь, Аякөз, Көкпекті, Зайсан аймақтарындағы территориялық қатынастардың өзгеруі, уездер арасындағы шекаралық даулар, қазақ қауымының шаруашылық мүдделері және шекаралық съездердің рөлі жан-жақты сипатталады. Зерттеу XIX ғасырдың екінші жартысындағы әкімшілік реформалардың қазақ қоғамына әсерін ашып көрсетіп, аумақтық межелеудің өңірлік дамуға ықпалын көрсетеді.
Open Access
Күлтегін жазба ескерткішінің орнатылу барысы және оған қатысты тарихи жазба деректер (қытай жазбалары негізінде)
(Suleyman Demirel University, 2009) Мұхтархан Оразбай
Бұл мақалада Күлтегін жазба ескерткішінің орнатылу тарихы мен оның қалыптасу кезеңіне қатысты қытай дереккөздерінде сақталған мәліметтер жүйелі түрде талданады. Зерттеу барысында «Ескі Таң кітабы», «Жаңа Таң кітабы» сияқты қытай жылнамаларындағы деректерге сүйене отырып, ескерткіштің нақты орнатылу уақыты, оның архитектуралық ерекшеліктері мен сол дәуірдегі түрік-қытай дипломатиялық байланыстары арасындағы сабақтастықтар қарастырылды. Қытай жазбаларында Күлтегін батырдың елдік істері ерекше бағаланып, ескерткіштің тұрғызылуына императорлық сарайдың тікелей қатысқаны айтылады. Сонымен қатар, ескерткіштің кейінгі ғасырларда саяси, мәдени және тарихи тұрғыдан қабылдану деңгейі де назарға алынды. Мақаланың негізгі мақсаты – ежелгі түрік өркениетінің маңызды мұраларының бірі болып табылатын Күлтегін ескерткішінің тарихи маңызын ашып, оның шынайы орнатылу барысын жазба деректер негізінде қайта пайымдау.
Open Access
Көркем сөздегі өнер адамдарының бейнесі
(Suleyman Demirel University, 2009) Калибекова С. Ж.
Мақалада жазушы, публицист, этнограф және ғалым Ақселеу Сейдімбектің шығармашылық жолы, қазақ әдебиеті мен этнографиялық зерттеулерге қосқан үлесі қарастырылады. Очерктерінде дәстүрлі қазақ музыкасы, оның орындаушылары, музыкалық аспаптар және мәдени дәстүрлер бейнеленген. Мақалада очерк жанрының ерекшеліктері, кейіпкерлерді ашу тәсілі, тарихи және эстетикалық маңызы талданады. Сонымен қатар, шығармалардың оқырманға мәдени және рухани танымды қалыптастырудағы рөлі көрсетіледі.
Open Access
Применение логистики для достижения превосходства предприятия
(Suleyman Demirel University, 2009) Дулыгаева Дана
В статье рассматривается использование логистических концепций для достижения конкурентного преимущества предприятия. Автор анализирует современные методы планирования, организации и управления материальными и информационными потоками, включая концепции «just-in-time», «requirements/resources planning», «lean production» и «demand-driven techniques». Показано, как внедрение этих концепций способствует оптимизации производственных процессов, снижению затрат, сокращению запасов, повышению гибкости производства и рентабельности. Приведены примеры успешного применения логистических систем на практике, демонстрирующие рост эффективности и конкурентоспособности продукции предприятия на рынке.
Open Access
СТАТУС И ПОЛНОМОЧИЯ СУЛТАНОВ СИБИРСКОГО ВЕДОМСТВА В 1822-1868 ГГ.
(Suleyman Demirel University, 2009) Далаева Т.Т.
В статье рассматриваются административно-политические реформы Российской империи на территории Казахской степи в 1822–1868 гг. Автор, опираясь на архивные материалы и исторические документы, анализирует политический статус и полномочия султанов Сибирского ведомства, их роль и функции, а также демонстрирует колониальный характер проводимых реформ. Исследование освещает место института султанов в системе власти, их права и обязанности, а также процесс перехода от традиционной структуры управления к новой административной системе. Статья раскрывает формирование института султанов в казахском обществе и его социально-политическое значение.
Open Access
Болашақ мамандарды даярлау үдерісіндегі оқыту әдістерінің әлеуметтік-гуманитарлық негіздері
(Suleyman Demirel University, 2009) Берікханова Айман
Қазіргі кәсіптік білім беру саласында болашақ мамандардың әлеуметтік-гуманитарлық бағытта тәрбиеленуі маңызды мәселе болып табылады. Білім беру үдерісінде тек кәсіби дағдылар мен білікке назар аударып қана қоймай, студенттердің адамгершілік қасиеттерін, гуманистік бағыттылығын дамыту қажет. Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдар студенттердің дүниетанымын кеңейтіп, өмірлік құндылықтарды қалыптастыруға ықпал етеді. Мақалада оқыту әдістерінің әлеуметтік-гуманитарлық негіздері, олардың тұлға дамуына әсері және студенттердің сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін қалыптастырудағы рөлі қарастырылған. Сонымен қатар, оқыту үрдісінде қолданылатын жеке тұлғаға бағытталған әдістердің тиімділігі, студенттердің өз бетінше ойлау, талдау, қорытынды жасау дағдыларын дамытудағы маңызы талданған.
Open Access
Ахмет Байтұрсыновтың мысал аудармаларындағы күрескерлік идея
(Suleyman Demirel University, 2009) Перизат Берікболова
Бұл мақалада көрнекті қазақ ақыны, ғалым және аудармашы Ахмет Байтұрсыновтың «Қырық мысал» аудармаларындағы күрескерлік идея зерттелген. Зерттеу барысында ақынның аудармалары тек көркемдік мақсатта ғана емес, халық санасын ояту, отаршылдыққа қарсы күрес идеяларын жеткізу құралы ретінде қолданылғаны көрсетіледі. Мысалдардағы кейіпкерлер (қасқыр, түлкі, қой, маса) арқылы әділетсіздік, бодан халықтың жағдайы және тәуелсіздікке ұмтылу тақырыптары бейнеленеді. Ақын өз шығармаларында әділеттілікті, патшалық жүйенің әділетсіздігін дәл сипаттап, халыққа сақ болуға және санасын оятуға үндеу жасайды. «Қырық мысал» арқылы Ахмет Байтұрсынов қазақ әдебиетінде көркем аударма саласын дамытып, ұлттық сана мен тәуелсіздік идеяларын насихаттаған.
Open Access
Кино тілі және оны когнитивтік аспекте зерттеу
(Suleyman Demirel University, 2009) Әбдірәсіл Ерлан
Мақалада кинематография тілін когнитивтік лингвистика тұрғысынан зерттеу мәселелері қарастырылады. Зерттеу кино тілінің тілдік табиғатын, оның көркемдік және аудиовизуалды мүмкіндіктерін, концептілер жүйесі арқылы балалар мен кейіпкерлердің танымдық бейнесін көрсету қабілетін талдайды. Кино мәтіндері арқылы «арман», «тәртіптілік», «тәртіпсіздік», «өкініш» сияқты негізгі концептілердің қалыптасуы мен көрінісі сипатталады. Автор кино тілін дәстүрлі көркем мәтіндермен салыстыра отырып, оның ұлттық таным мен мәдениетке әсерін көрсетеді. Сондай-ақ шетелдік фильмдердің аудармалары арқылы қазақ тілінің сөздік қоры мен сөзжасамдық мүмкіндіктерінің дамуы қарастырылады. Кино тілі танымдық және практикалық тұрғыдан зерттеу үшін маңызды, себебі ол тілдің дыбыстық, интонациялық және семантикалық ерекшеліктерін көрсетуге мүмкіндік береді. Мақала кинематография тілін зерттеудің теориялық және қолданбалы аспектілерін ашып көрсетеді.
Open Access
Академиялық шешендік және оның сипаттары
(Suleyman Demirel University, 2009) Раушан Әбдіқұлова
Мақалада академиялық шешендік өнерінің ерекшеліктері қарастырылады. Зерттеу барысында академиялық шешендік ұғымы, оның құрылымы, лекцияның мазмұны мен ұйымдастырылу принциптері талданады. Автор лекцияның педагогикалық мәнін, оқытушының аудиториямен байланыс орнату қабілетін, сөздің көркемдік және диалогтық сипаттарын атап көрсетеді. Сонымен қатар, академиялық шешендіктің тарихы, қазақ және орыс ғалымдарының тәжірибелері қарастырылады. Мақала оқытушылар мен студенттердің академиялық сөз шеберлігін дамытуға бағытталған.
Open Access
Ядерные концепты казахской культуры как основа казахской языковой картины мира
(Suleyman Demirel University, 2009) Ахметжанова К.
В статье анализируется структура и функционирование ядерных концептов казахской культуры как центральных элементов национальной языковой картины мира. Особое внимание уделяется концепту «намыс», составляющему вершину ценностной иерархии казахского этноса. На основе словарного материала, художественных текстов, паремиологических и фразеологических единиц, а также метаязыкового эксперимента обосновывается деятельностный, этический и этнокультурный характер данного концепта. Показано, что «намыс» связан с идеями чести, достоинства, ответственности и любви к родине, определяет социальное поведение и самоидентификацию носителей языка и рассматривается как фундаментальный компонент культуры и ментальности казахского народа.
Open Access
Ибн Рушд шығармаларындағы Бейболмыс концептісінің лингвофилософиялық аспектісі
(Suleyman Demirel University, 2009) Аташ Б. М.
Бұл мақалада Ибн Рушдтың философиялық мұрасындағы Бейболмыс (небытие) концептісінің мазмұны лингвофилософиялық тұрғыдан талданады. Зерттеу барысында ойшылдың «мүмкіндік», «болмыс» және «бейболмыс» ұғымдары арқылы әлемнің жаратылысы мен оның онтологиялық құрылымын сипаттау тәсілдері ашылады. Автор Ибн Рушдтың мүмкіндіктің үш деңгейін — реалды, абстрактылы және тең ықтималдықтағы медиалық формаларын — айқындау арқылы болмыс пен бейболмыстың арақатынасын түсіндіруін терең талдайды. Мақалада Бейболмыстың тілдік көріністері, мағына мен денотат арасындағы қайшылықтар, «бар» мен «жоқ» ұғымдарының лингвистикалық және философиялық табиғаты сарапталып, Бейболмыс туралы түсініктің метафизикалық және семиотикалық аспектілері тұжырымдалады.