СДУ хабаршысы - 2008

Permanent URI for this collection

https://repository.sdu.edu.kz/handle/123456789/2148

Browse

Now showing 1 - 20 of 23

Open Access
Қазақ қоғамы, білім және Абай
(Suleyman Demirel University, 2008) Әйтімбет І.А.
Бұл мақалада қазақ қоғамы, білім және Абай мұрасы социологиялық тұрғыдан қарастырылады. Автор білімнің қоғамдағы рөлін, оның адамзаттық және рухани құндылықтармен байланысын көрсетеді. Ежелгі түркі жазбаларынан бастап Жүсіп Баласағұнның «Құтты білік» еңбегі мен Абай шығармаларына дейінгі көзқарастар талданады. Білім мен ақылдың, білік пен адамгершіліктің біртұтастығы, сондай-ақ олардың қоғамның дамуы мен рухани өсуіндегі маңызы ашылады. Абайдың ойлары арқылы қазақ қоғамының отарлық дәуірде рухани дағдарысқа ұшырауы мен білім арқылы жаңғыру жолы көрсетілген. Автор қазіргі қоғамда білімнің сапасын арттырудың, адам мен қоғам арасындағы үйлесімділікті сақтаудың маңызын атап өтеді. Мақала білімнің мәнін тек ақпарат ретінде емес, адамды кемелдікке жеткізетін әлеуметтік және рухани күш ретінде бағалайды.
Open Access
Әлкей Марғұлан және қазақ халқының ауызша айту дәстүрі
(Suleyman Demirel University, 2008) Құсайынова М.А.
Бұл мақалада Қазақ халқының ауызша айту дәстүрін зерттеудегі Әлкей Марғұланның ғылыми мұрасы қарастырылады. Әлкей Марғұлан – археолог, тарихшы, этнограф және әдебиеттанушы, қазақ эпосы мен фольклорын жан-жақты зерттеген ғалым. Мақалада оның батырлық және лиро-эпостық жырлар, тарихи жырлар, дастандар, аңыз-әңгімелерді зерттеудегі еңбектері баяндалады. Ғалым қазақ эпосын кезең-кезеңге бөліп, оның тарихи шындықпен байланысын көрсеткен. Сонымен қатар, Қорқыт мұрасы, қазақ музыкасы мен философиясы, бақсы-жыраулар, қобызбен күй орындаушылар, сәуегей жыраулар және эпостық дәстүрлердің дамуы да талқыланады. Әлкей Марғұлан қырғыз халқының «Манас» эпосына да ғылыми үлес қосып, эпостың шығу тегі, кейіпкерлері мен көркемдік құрылымына қатысты өз көзқарасын білдірген. Мақалада сондай-ақ ұлттық мәдени мұраны сақтау және «Мәдени мұра» бағдарламасының мәні атап өтіледі. Ғалымның еңбектері қазақ фольклоры мен этнографиясын терең түсінуге, ұлттық әдебиет пен тарихты зерттеуге негіз болып табылады.
Open Access
Techniques in Teaching Vocabulary in Beginner Classes
(Suleyman Demirel University, 2008) Yakup Doganay
This article explores the importance of vocabulary teaching in early English learning and presents practical techniques for effective vocabulary instruction. The author emphasizes that vocabulary knowledge plays a central role in communication and language fluency, yet it is often neglected in early education. The paper outlines several stages and methods, including the use of realia, visual aids, gestures, repetition, and communicative activities to make word learning meaningful. It also discusses the necessity of creating a sense of need for vocabulary among learners, encouraging active use through drawing, guessing games, and writing tasks. The article highlights that vocabulary learning should go beyond rote memorization, integrating context, emotion, and interaction to ensure long-term retention. The study concludes that teachers should adopt structured, student-centered approaches to vocabulary teaching to enhance learners’ motivation and communicative competence.
Open Access
Development of Small and Medium Business Sector in Kazakhstan
(Suleyman Demirel University, 2008) Smirnova Elena
The small and medium business (SMB) sector plays a vital role in Kazakhstan’s transition toward a market economy. Despite its potential to stimulate innovation, employment, and economic diversification, SMB development faces numerous challenges. These include high tax burdens, complicated licensing procedures, limited access to finance, and corruption. Internal barriers such as insufficient entrepreneurial skills and lack of market knowledge further restrict growth. The success of SMBs depends on systemic economic reforms, effective financial support mechanisms, and strong institutional frameworks that encourage entrepreneurship. Education and training remain essential tools for improving business capacity and reducing transitional disparities. From a regional perspective, Kazakhstan’s SMB development must align with broader integration efforts across Central Asia. Strengthening the private sector, ensuring fair competition, and reducing bureaucratic obstacles are key steps toward sustainable economic development.
Open Access
Ауызекі сөйлеу тіліндегі бөтен элементтер
(Suleyman Demirel University, 2008) Абнасырова Р
Бұл мақалада қазіргі қазақ ауызекі сөйлеу тілінде кездесетін бөтен элементтердің, яғни өзге тілден енген сөздердің қолданысы қарастырылады. Автор тілдің ұлт болмысы мен мәдениетінің негізгі көрсеткіші екенін айта отырып, соңғы жылдары орыс тілінен енген сөздердің жиі қолданылуын мысалдар арқылы талдайды. Мақалада пока, пробка, тачка, скидка сияқты сөздердің қазақша баламалары бола тұра, жастардың күнделікті сөйлеуінде жиі орын алатыны көрсетілген. Сондай-ақ екітілділік пен жаһандану үдерісінің тіл тазалығына әсері талданады. Автордың пікірінше, қазақ тілінің тазалығын сақтау – әрбір азаматтың міндеті, ал тіл мәдениетін арттыру үшін оқу процесінде ана тілінің сөздік қорын байытуға бағытталған шаралар жүйелі түрде жүргізілуі қажет.
Open Access
Религия в Таджикистане в фарватере геополитики: взгляд из Казахстана
(Suleyman Demirel University, 2008) Кыдырбекулы Дулатбек
В статье рассматривается роль религии в общественной и политической жизни Таджикистана в контексте исторических и геополитических процессов. Особое внимание уделяется трансформации религиозной идентичности в годы советского правления, сохранению исламских традиций и национальной культуры таджиков, а также взаимодействию различных религиозных течений. Автор анализирует ислам как традиционную религию и образ жизни большинства населения, роль медресе, мечетей и религиозного образования, а также влияние исламского фактора на гражданскую войну 1992–1997 гг. и миграционные процессы. Рассматриваются внешние и внутренние факторы, включая влияние соседнего Афганистана и транснациональных исламских движений, на политическую ситуацию в стране. Работа подчеркивает сложность взаимосвязи религии, геополитики и национальной идентичности в формировании современного таджикского государства.
Open Access
Knowledge-Based Economy: Case of Kazakhstan
(Suleyman Demirel University, 2008) Vaishali S. Saple
Most advanced economies have undergone significant structural changes in recent years. One of the key characteristics of the changes is the growing importance of knowledge in all sectors of economic activities. These economies have developed from an agricultural economy in which land is the key resource, then to an industrial economy in which natural resources and labour are the main resources, and now to a knowledge-based economy in which knowledge is the key resource. The term knowledge-based economy results from a fuller recognition of the role of knowledge and technology in economic growth. Knowledge, as embodied in human being (as human capital) and in technology, has always been central to economic development. This paper has two objectives first to understand what knowledge economy is? And then to uses some parameters like: Innovation System, Information and Communication Technology (ICT), Human Resources Development and Business Environment to measure the degree to which Kazakhstan is knowledge based economy.
Open Access
Алихан Нурмухамедович Букейханов (К 140-летию великого государственного и общественного деятеля)
(Suleyman Demirel University, 2008) Койгелдиев М.К.
В статье рассматривается жизнь и деятельность Алихана Нурмухамедовича Букейханова (1866–1937), выдающегося казахского государственного и общественного деятеля, лидера национально-освободительного движения Алаш. Автор анализирует его образование, участие в студенческих движениях, переводческую деятельность и профессиональный опыт, формировавший политическое мировоззрение Букейханова. Особое внимание уделено его борьбе за национальную автономию, просвещению казахского народа через газеты «Казах» и «Айкап», а также работе во Временном правительстве и Туркестанском комитете. Статья подчеркивает значимость Букейханова в истории казахской интеллигенции и национально-освободительного движения начала XX века.
Open Access
Мағжан Жұмабаевтың «От» өлеңінің аударма талдауы
(Suleyman Demirel University, 2008) Жапашова Салтанат
Мақалада Мағжан Жұмабаевтың «От» өлеңінің орыс тіліне аударылуы және аудармадағы мазмұн, стиль үйлесімі талданады. Автор Ә. Қодар аудармасы арқылы өлеңдегі символикалық және эмоционалдық мәндердің, ырғақ пен үндестіктің түпнұсқаға қаншалықты жақын берілгенін көрсетеді. Мәтінде от, жүрек, жан, иман, ар сияқты терең әлеуметтік-рухани ұғымдардың аудармада да сақталуының маңыздылығы атап өтілген. Аудармашы түпнұсқаның мәнін жеткізу үшін кейбір көркемдік өзгерістер енгізгенімен, өлеңнің негізгі философиялық ойы, поэтикалық бейнелері мен символдық құрылымы сақталған. Сондай-ақ, мақаладан аударманың ұлттық мәдениет пен поэзияның эмоционалдық күшін жеткізудегі ерекшеліктері, қазақ тілінің дыбыс үндестігі мен көркемдік құралдарының басқа тілдерде толық көрініс табуының қиындығы көрінеді. Талдау Мағжан поэзиясының көркемдік құндылығы мен аударма өнеріндегі ерекшелікті нақты көрсетеді.
Open Access
Büyük Güçlerin Kıskacında Türkiye – Kırgızistan İlişkileri (Kırgızistan Örneği)
(Suleyman Demirel University, 2008) İskender Ormon uulu
Avrasya’nın kalbinde yer alan Orta Asya, coğrafi ve tarihî önemi nedeniyle uzun yıllar boyunca büyük güçlerin hâkimiyet kurmak istediği stratejik bir bölge olmuştur. Tarih boyunca Cengiz Han ve Timur gibi büyük imparatorluklara ev sahipliği yapan bu bölge, daha sonra Rus İmparatorluğu’nun yayılma alanına dönüşmüştür. Sovyet döneminin ardından yapay sınırlar çizilmiş, yeni ulusal kimlikler oluşturularak bölgenin siyasî yapısı yeniden şekillendirilmiştir. 1991’de SSCB’nin dağılmasının ardından Türkiye, bağımsızlığını yeni kazanan Orta Asya Türk Cumhuriyetleriyle, özellikle Kırgızistan ile hızlı bir şekilde diplomatik ve ekonomik ilişkiler kurmuştur. Türkiye, Kırgızistan’ı tanıyan ilk ülke olmuş ve iki ülke arasında siyaset, eğitim ve ticaret alanlarında önemli işbirlikleri geliştirilmiştir. Bu çalışma, Türkiye–Kırgızistan ilişkilerinin tarihî, siyasî ve ekonomik dinamiklerini büyük güçler arasındaki bölgesel rekabet bağlamında incelemektedir.
Open Access
English for Specific Purposes (ESP): What is Business English?
(Suleyman Demirel University, 2008) Melike Yılmaz
This article discusses Business English as a branch of English for Specific Purposes (ESP) and its growing importance in global communication. Business English is defined as the specialized use of English in professional and commercial contexts, focusing on effective communication rather than grammatical accuracy. It includes vocabulary and topics related to trade, finance, marketing, management, and international relations. As most business interactions today occur between non-native speakers, both native and non-native users need training in using English appropriately in global settings. The article also emphasizes the teacher’s role as a facilitator who understands corporate culture, business terminology, and cross-cultural communication. Business English teaching must be based on learners’ specific professional needs, helping them apply English in realistic work situations. Therefore, Business English serves not only as a linguistic skill but also as a professional competence essential for success in international business environments.
Open Access
Similar Words in Business English and Russian Language
(Suleyman Demirel University, 2008) Melike Yılmaz
This study explores lexical similarities between Business English and Russian, focusing on how international trade and historical relations have shaped both languages. English, as a global language of business, communication, and technology, has significantly influenced Russian, particularly since the 16th century when trade between England and Russia began. The article traces the borrowing of English business terms into Russian, showing how globalization and economic cooperation have expanded shared vocabulary in fields such as finance, trade, and management. Using data from the Oxford English Dictionary, Oxford Russian Dictionary, and online linguistic sources, the study identifies numerous cognates and loanwords (e.g., akt–act, analiz–analysis, auktsion–auction). The research highlights that linguistic convergence reflects deeper economic and cultural integration between nations, demonstrating how business interaction fosters language evolution and mutual intelligibility in international communication.
Open Access
Turkish Model and Cooperation Possibilities for Creating Added Value in Kazakh Gold Production
(Suleyman Demirel University, 2008) Metin Duyar; Mesut Yılmaz
This article analyzes the potential for cooperation between Kazakhstan’s gold industry and Turkey’s advanced jewelry and gem sector. Kazakhstan possesses significant gold reserves and mining capacity, yet limited processing and trade infrastructure have restricted its ability to create added value. In contrast, Turkey’s jewelry industry demonstrates high production efficiency, modern technology, and a strong export network. The authors propose that collaboration between the two countries could increase gold processing capacity, strengthen trade, and generate employment while integrating Kazakhstan more effectively into the global gold market. The study highlights Turkey’s experience in refining, branding, and marketing gold as a model for Kazakhstan’s industrial development. Enhancing mutual cooperation in technology transfer, training, and investment would support sustainable growth and raise the economic value of Kazakhstan’s gold resources.
Open Access
2008 Yılında Dünyada Resesyon Beklentisi ve Altının Yönü ile İlgili Bir Değerlendirme
(Suleyman Demirel University, 2008) Metin Duyar; Mesut Yılmaz
2000’li yılların başından itibaren hızla büyüyen dünya ekonomisi, 2007’den itibaren ABD kaynaklı finansal sorunlarla karşı karşıya kalarak resesyon sürecine girmiştir. ABD Merkez Bankası’nın (FED) 2001 sonrası uyguladığı agresif faiz indirimleri, konut piyasasında “subprime mortgage” krizi olarak bilinen balonun oluşmasına yol açmıştır. Bu kriz, kısa sürede küresel finans piyasalarına yayılmış, likidite daralması ve doların değer kaybı sonucunda yatırımcı güveni sarsılmıştır. Doların zayıflamasıyla birlikte yatırımcılar güvenli liman olarak altına yönelmiş ve altın fiyatları 2008 başında 1000 dolar/ons seviyesine kadar yükselmiştir. Çalışmada, 2008 küresel ekonomik durgunluğunun nedenleri, ABD’nin ekonomik yapısındaki kırılganlıklar, piyasa riskleri ve yatırımcı davranışları ele alınmıştır. Ayrıca, altının kriz dönemlerinde güvenli yatırım aracı olarak oynadığı rol, dolar-altın ilişkisinin tarihsel seyri ve Mahfi Eğilmez’in değerlendirmeleri ışığında incelenmiştir. Sonuç olarak, küresel ekonomik krizlerin altın fiyatlarını doğrudan etkilediği, altının ekonomik belirsizlik dönemlerinde yatırımcılar için değer koruma aracı olarak ön plana çıktığı vurgulanmaktadır.
Open Access
Learning of Second Foreign Language
(Suleyman Demirel University, 2008) Karymsakova Katira
This article examines the classification of strategies applied in the process of learning a second foreign language (2L). It provides a comprehensive overview of metacognitive, cognitive, and social-affective strategies, as well as specific techniques that enhance comprehension, memorization, and communication skills. Metacognitive strategies include planning, directed attention, self-management, and evaluation — enabling learners to consciously control their learning process. Cognitive strategies involve manipulation and transformation of learning material through repetition, note-taking, deduction, and elaboration. Social-affective strategies highlight the role of interaction, cooperation, and self-motivation in language acquisition. The paper further explores processes such as clarification, logical reasoning, memorization, compensation, and automatic regulation. Rubin’s (1995) profile of a “good learner” is discussed, emphasizing characteristics like active communication, tolerance of mistakes, autonomous practice, and constant self-monitoring. The study concludes that effective second language learning depends on the dynamic integration of direct and indirect strategies and that learner autonomy and motivation play decisive roles in mastering linguistic competence.
Open Access
Lehçeler Arasında Deyimlerin ve Atasözlerinin Aktarılmasına Ait Sorunlar
(Suleyman Demirel University, 2008) Abuova Akjarkın
Bu çalışma, Türk lehçeleri arasında deyimlerin ve atasözlerinin aktarılmasında karşılaşılan dilbilimsel ve kültürel zorlukları incelemektedir. Deyimlerin ve atasözlerinin her dilde kendine özgü yapısı, anlam katmanları ve kültürel bağlamı bulunduğundan, doğrudan çeviri çoğu zaman mümkün olmamaktadır. Prof. Dr. Vecihe Hatiboğlu ve Ömer Asım Aksoy’un görüşleri doğrultusunda, deyimlerin kalıplaşmış yapısı ve anlam kaymaları nedeniyle bir dilden diğerine aktarımında biçimsel ve anlamsal kayıplar yaşanabileceği vurgulanmaktadır. Ömirzak Aytbayev, İ. Kenesbayev ve diğer Kazak dilbilimcilerinin çalışmaları, deyimlerin çevirisinde genel anlamın korunması, benzer ifade kalıplarının bulunması ve gerekirse serbest çeviri yöntemlerinin kullanılmasının önemine işaret etmektedir. Çalışmada ayrıca, Türkiye Türkçesi ve Kazak Türkçesi arasındaki deyim alışverişinin sınırlı kalmasının coğrafi ve toplumsal etkenlerle ilişkili olduğu belirtilmektedir. Sonuç olarak, lehçeler arasında deyim ve atasözü aktarımı yalnızca dilsel değil, kültürel uyum ve anlam eşdeğerliliği gerektiren karmaşık bir süreç olarak değerlendirilmektedir.
Open Access
Қажым Жұмалиев – әдебиеттанушы ғалым және жазушы
(Suleyman Demirel University, 2008) Темірхан Сақаұлы
Бұл мақалада қазақ әдебиеттану ғылымының көрнекті өкілі, ғалым, ақын, жазушы, ұстаз Қажым Жұмалиевтің ғылыми және шығармашылық мұрасы жан-жақты талданады. Автор Қ. Жұмалиевтің фольклор поэтикасы, әдебиет тарихы, әдеби сын және әдебиет теориясы бағыттарындағы еңбектерінің қазақ әдебиеттануының қалыптасуындағы маңызын айқындайды. Ғалымның «Қазақ әдебиеті тарихы», «Әдебиет теориясы», «Стиль – өнер ерекшелігі» сияқты еңбектері қазақ фольклоры мен көркем шығармаларды тарихи-теориялық тұрғыдан зерделеудің жаңа бағыттарын қалыптастырғаны көрсетіледі. Сондай-ақ Қ. Жұмалиевтің қазақ эпосын, батырлық жырларды, тарихи поэмаларды зерттеу арқылы ұлттық сөз өнерінің көркемдік жүйесін дамытудағы рөлі талданады. Мақалада оның әдеби стиль мен авторлық даралық жөніндегі көзқарастары мен әлем әдебиетінің классикалық дәстүрлерімен сабақтастығы айқындалады.
Open Access
ХХ ғасыр қазақ әдебиетінің қазіргі түрік әдебиеттануында зерттелуі
(Suleyman Demirel University, 2008) Халдун Вурал
Мақалада ХХ ғасырдағы қазақ әдебиетінің қазіргі түрік әдебиеттануындағы зерттелу бағыттары мен ерекшеліктері қарастырылады. Автор қазақ пен түрік халықтарының тарихи және рухани жақындасуының бастауларын ХХ ғасырдың басындағы саяси және мәдени оқиғалармен байланыстыра талдайды. Түрік зерттеушілерінің еңбектерінде Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатов, Шәкәрім Құдайбердіұлы, Мағжан Жұмабаев сияқты ұлт зиялыларының шығармаларына ерекше назар аударылып, олардың түркі әлеміндегі ортақ идеялар тұрғысынан бағаланатыны айқындалады. Сондай-ақ, мақалада түрік ғалымдары Ферхат Тамир, Ашур Өздемир, Мұстафа Айгүл еңбектері негізінде ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің даму кезеңдері, жанрлық ерекшеліктері және ұлттық идеяның көрінісі талданады. Зерттеуде түрік әдебиеттануындағы ұлттық бағыт пен қазақ әдебиетіндегі космополиттік көзқарастың айырмашылықтары да атап өтіледі. Мақала қазақ пен түрік әдеби байланыстарының өзара ықпалдастығын көрсетеді.
Open Access
Қазақ қоғамының дамуындағы тарихи-географиялық фактор
(Suleyman Demirel University, 2008) Шаяхметов Н
Мақалада қазақ қоғамының қалыптасуы мен дамуындағы тарихи-географиялық фактордың рөлі қарастырылады. Автор табиғи орта мен географиялық кеңістіктің халықтың өмір салтына, дүниетанымына және мәдени дамуына ықпалын ғылыми тұрғыда талдайды. Шоқан Уалихановтың және В.О.Ключевский мен Л.Н.Гумилевтің еңбектеріне сүйене отырып, географиялық орта мен табиғи жағдайлардың ұлттық мінез-құлық пен әлеуметтік құрылымға әсері көрсетіледі. Қазақ халқының көшпелі өмір салты тарихи кезеңдерде ұлттың өзіндік ерекшелігін сақтауға және отарлық саясатқа қарсы тұрудың тетігі болғаны дәлелденеді. Автор кеңестік дәуірдегі күштеп отырықшыландыру саясатының зардаптарын да саралап, қазіргі таңда ауыл шаруашылығын дамыту елдің ұлттық қауіпсіздігі мен экономикалық тұрақтылығының маңызды факторы екенін атап өтеді.
Open Access
Қазақ тілі стилистикасының өзекті мәселелері
(Suleyman Demirel University, 2008) Шалабай Б.
Мақалада қазіргі қазақ тілінің стилистикасына қатысты өзекті мәселелер талданады. Автор стилистиканың зерттеу нысаны мен пәнін нақтылап, тіл мен сөздің өзара байланысын ерекше қырынан қарастырады. Стилистика тілдік құралдарды қарым-қатынас мақсаты мен жағдаятына сәйкес қолдану заңдылықтарын зерттейді және сол арқылы сөздің сапасын, әсерлілігін, функционалдық маңызын айқындайды. Зерттеуде стилистиканың негізгі салалары — тілдік құралдар стилистикасы, функционалды, көркем әдебиет және практикалық стилистика – жүйелі түрде сипатталады. Сонымен қатар, сөз (мәтін) стилистикасының қазіргі тіл біліміндегі маңызы мен мәтін лингвистикасымен байланысы көрсетіледі. Автор тілдің жүйелілік және қолданыстық қырларының бірлігін атап өтіп, стилистикалық зерттеудің басты мақсаты — тілдің коммуникативтік және шығармашылық мүмкіндіктерін ашу екенін дәлелдейді.