СДУ хабаршысы - 2008
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Now showing 1 - 20 of 23
Item Unknown Қазақ қоғамының дамуындағы тарихи-географиялық фактор(Suleyman Demirel University, 2008) Шаяхметов НМақалада қазақ қоғамының қалыптасуы мен дамуындағы тарихи-географиялық фактордың рөлі қарастырылады. Автор табиғи орта мен географиялық кеңістіктің халықтың өмір салтына, дүниетанымына және мәдени дамуына ықпалын ғылыми тұрғыда талдайды. Шоқан Уалихановтың және В.О.Ключевский мен Л.Н.Гумилевтің еңбектеріне сүйене отырып, географиялық орта мен табиғи жағдайлардың ұлттық мінез-құлық пен әлеуметтік құрылымға әсері көрсетіледі. Қазақ халқының көшпелі өмір салты тарихи кезеңдерде ұлттың өзіндік ерекшелігін сақтауға және отарлық саясатқа қарсы тұрудың тетігі болғаны дәлелденеді. Автор кеңестік дәуірдегі күштеп отырықшыландыру саясатының зардаптарын да саралап, қазіргі таңда ауыл шаруашылығын дамыту елдің ұлттық қауіпсіздігі мен экономикалық тұрақтылығының маңызды факторы екенін атап өтеді.Item Unknown Қазақ тілі стилистикасының өзекті мәселелері(Suleyman Demirel University, 2008) Шалабай Б.Мақалада қазіргі қазақ тілінің стилистикасына қатысты өзекті мәселелер талданады. Автор стилистиканың зерттеу нысаны мен пәнін нақтылап, тіл мен сөздің өзара байланысын ерекше қырынан қарастырады. Стилистика тілдік құралдарды қарым-қатынас мақсаты мен жағдаятына сәйкес қолдану заңдылықтарын зерттейді және сол арқылы сөздің сапасын, әсерлілігін, функционалдық маңызын айқындайды. Зерттеуде стилистиканың негізгі салалары — тілдік құралдар стилистикасы, функционалды, көркем әдебиет және практикалық стилистика – жүйелі түрде сипатталады. Сонымен қатар, сөз (мәтін) стилистикасының қазіргі тіл біліміндегі маңызы мен мәтін лингвистикасымен байланысы көрсетіледі. Автор тілдің жүйелілік және қолданыстық қырларының бірлігін атап өтіп, стилистикалық зерттеудің басты мақсаты — тілдің коммуникативтік және шығармашылық мүмкіндіктерін ашу екенін дәлелдейді.Item Unknown ХХ ғасыр қазақ әдебиетінің қазіргі түрік әдебиеттануында зерттелуі(Suleyman Demirel University, 2008) Халдун ВуралМақалада ХХ ғасырдағы қазақ әдебиетінің қазіргі түрік әдебиеттануындағы зерттелу бағыттары мен ерекшеліктері қарастырылады. Автор қазақ пен түрік халықтарының тарихи және рухани жақындасуының бастауларын ХХ ғасырдың басындағы саяси және мәдени оқиғалармен байланыстыра талдайды. Түрік зерттеушілерінің еңбектерінде Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатов, Шәкәрім Құдайбердіұлы, Мағжан Жұмабаев сияқты ұлт зиялыларының шығармаларына ерекше назар аударылып, олардың түркі әлеміндегі ортақ идеялар тұрғысынан бағаланатыны айқындалады. Сондай-ақ, мақалада түрік ғалымдары Ферхат Тамир, Ашур Өздемир, Мұстафа Айгүл еңбектері негізінде ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің даму кезеңдері, жанрлық ерекшеліктері және ұлттық идеяның көрінісі талданады. Зерттеуде түрік әдебиеттануындағы ұлттық бағыт пен қазақ әдебиетіндегі космополиттік көзқарастың айырмашылықтары да атап өтіледі. Мақала қазақ пен түрік әдеби байланыстарының өзара ықпалдастығын көрсетеді.Item Unknown Қажым Жұмалиев – әдебиеттанушы ғалым және жазушы(Suleyman Demirel University, 2008) Темірхан СақаұлыБұл мақалада қазақ әдебиеттану ғылымының көрнекті өкілі, ғалым, ақын, жазушы, ұстаз Қажым Жұмалиевтің ғылыми және шығармашылық мұрасы жан-жақты талданады. Автор Қ. Жұмалиевтің фольклор поэтикасы, әдебиет тарихы, әдеби сын және әдебиет теориясы бағыттарындағы еңбектерінің қазақ әдебиеттануының қалыптасуындағы маңызын айқындайды. Ғалымның «Қазақ әдебиеті тарихы», «Әдебиет теориясы», «Стиль – өнер ерекшелігі» сияқты еңбектері қазақ фольклоры мен көркем шығармаларды тарихи-теориялық тұрғыдан зерделеудің жаңа бағыттарын қалыптастырғаны көрсетіледі. Сондай-ақ Қ. Жұмалиевтің қазақ эпосын, батырлық жырларды, тарихи поэмаларды зерттеу арқылы ұлттық сөз өнерінің көркемдік жүйесін дамытудағы рөлі талданады. Мақалада оның әдеби стиль мен авторлық даралық жөніндегі көзқарастары мен әлем әдебиетінің классикалық дәстүрлерімен сабақтастығы айқындалады.Item Open Access Патриотизмге тәрбиелеу – біртектіліктің нышаны(Suleyman Demirel University, 2008) Сыздықов ҚБұл мақалада жастарды патриотизм рухында тәрбиелеудің маңызы мен ұлттық біртектілікті қалыптастырудағы рөлі қарастырылады. Автор Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың "Қазақстан–2030" стратегиялық бағдарламасындағы тәрбиелік бағыттарға сүйене отырып, жас ұрпақтың бойында отансүйгіштік, елжандылық қасиеттерді қалыптастырудың жолдарын айқындайды. Қазақ халқының рухани құндылықтары — мақал-мәтелдер, батырлар жыры, шешендік сөздер арқылы ұлттық тәрбие берудің дәстүрлі негіздері талданады. Сондай-ақ, Бауыржан Момышұлы, Мәлік Ғабдуллин, М.Жұмабаев және басқа да ұлт зиялыларының еңбектері арқылы елге деген сүйіспеншілік сезімін тәрбиелеудің тарихи және мәдени сабақтастығы айқындалады. Мақалада мектеп қабырғасынан бастап оқушыларды мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге, ұлттық құндылықтарды бағалауға, азаматтық жауапкершілік пен рухани байлыққа баулудың тиімді әдістері ұсынылады.Item Open Access Көркем аударма және Әлихан Бөкейханов(Suleyman Demirel University, 2008) Оспанова ГүлмарияБұл мақалада көркем аударманың ұлттық әдебиетті дамытудағы рөлі және оның рухани, мәдени маңыздылығы қарастырылады. Автор аударма өнерінің адамзат өркениетінің дамуына, халықтар арасындағы рухани және мәдени байланысты нығайтуға қосқан үлесін талдайды. Көркем аударманың қазақ әдебиетінде қалыптасуы мен дамуы, оның ғылыми тұрғыдан зерттелуі XX ғасырдың 30–70 жылдарындағы әдеби сын мен аударматану еңбектері негізінде сараланады. Мақалада Әлихан Бөкейхановтың ұлттық мәдениет пен әдебиетті өркендетудегі аударманың мәнін түсінудегі көзқарасы да аталып өтеді. Сондай-ақ М.Әуезов, А.Байтұрсынов, С.Сейфуллин, Т.Жүргенов сынды қазақ зиялыларының еңбектері арқылы көркем аударманың теориялық және практикалық негіздері айқындалады. Көркем аударманың әдеби байланыс құралы ретіндегі маңызы, оның ұлттық ойлау мен тіл байлығын дамытудағы ықпалы көрсетіледі.Item Open Access Романдағы кейіпкер портреті бейнеленуінің психологиялық ерекшеліктері(Suleyman Demirel University, 2008) Мұратбек ӘйтімовБұл мақалада қазақ романдарындағы кейіпкер портретін бейнелеудің көркемдік және психологиялық ерекшеліктері талданады. Автор кейіпкер тұлғасын ашуда портреттің маңызын, оның мінез-құлық, дүниетаным және ішкі жан-дүниемен байланысын айқындайды. Қазақ әдебиетінің классикалық және қазіргі дәуіріндегі эпикалық шығармалар мысалында (М.Әуезов, С.Мұқанов, Ғ.Мүсірепов, І.Есенберлин, С.Елубай және т.б.) кейіпкердің сырт келбеті мен ішкі күйзелісінің бірлікте берілуі қарастырылады. Портрет арқылы жазушының ұлттық-этнографиялық сипаттарды, дәуір шындығын және адам психологиясын бейнелеу шеберлігі көрсетіледі. Сонымен қатар, З.Ахметовтің портретке қатысты теориялық тұжырымдары мен «Ақ боз үй» сияқты туындылардағы нақты мысалдар негізінде кейіпкер бейнесін жасаудың поэтикалық тәсілдері талданады. Мақалада портреттік бейнелеудің көркемдік жинақтаудағы қызметі мен психологиялық тереңдігі айқындалып, қазақ романдарының эстетикалық табиғаты жаңаша қырынан бағаланады.Item Open Access Әлкей Марғұлан және қазақ халқының ауызша айту дәстүрі(Suleyman Demirel University, 2008) Құсайынова М.А.Бұл мақалада Қазақ халқының ауызша айту дәстүрін зерттеудегі Әлкей Марғұланның ғылыми мұрасы қарастырылады. Әлкей Марғұлан – археолог, тарихшы, этнограф және әдебиеттанушы, қазақ эпосы мен фольклорын жан-жақты зерттеген ғалым. Мақалада оның батырлық және лиро-эпостық жырлар, тарихи жырлар, дастандар, аңыз-әңгімелерді зерттеудегі еңбектері баяндалады. Ғалым қазақ эпосын кезең-кезеңге бөліп, оның тарихи шындықпен байланысын көрсеткен. Сонымен қатар, Қорқыт мұрасы, қазақ музыкасы мен философиясы, бақсы-жыраулар, қобызбен күй орындаушылар, сәуегей жыраулар және эпостық дәстүрлердің дамуы да талқыланады. Әлкей Марғұлан қырғыз халқының «Манас» эпосына да ғылыми үлес қосып, эпостың шығу тегі, кейіпкерлері мен көркемдік құрылымына қатысты өз көзқарасын білдірген. Мақалада сондай-ақ ұлттық мәдени мұраны сақтау және «Мәдени мұра» бағдарламасының мәні атап өтіледі. Ғалымның еңбектері қазақ фольклоры мен этнографиясын терең түсінуге, ұлттық әдебиет пен тарихты зерттеуге негіз болып табылады.Item Open Access Религия в Таджикистане в фарватере геополитики: взгляд из Казахстана(Suleyman Demirel University, 2008) Кыдырбекулы ДулатбекВ статье рассматривается роль религии в общественной и политической жизни Таджикистана в контексте исторических и геополитических процессов. Особое внимание уделяется трансформации религиозной идентичности в годы советского правления, сохранению исламских традиций и национальной культуры таджиков, а также взаимодействию различных религиозных течений. Автор анализирует ислам как традиционную религию и образ жизни большинства населения, роль медресе, мечетей и религиозного образования, а также влияние исламского фактора на гражданскую войну 1992–1997 гг. и миграционные процессы. Рассматриваются внешние и внутренние факторы, включая влияние соседнего Афганистана и транснациональных исламских движений, на политическую ситуацию в стране. Работа подчеркивает сложность взаимосвязи религии, геополитики и национальной идентичности в формировании современного таджикского государства.Item Open Access Алихан Нурмухамедович Букейханов (К 140-летию великого государственного и общественного деятеля)(Suleyman Demirel University, 2008) Койгелдиев М.К.В статье рассматривается жизнь и деятельность Алихана Нурмухамедовича Букейханова (1866–1937), выдающегося казахского государственного и общественного деятеля, лидера национально-освободительного движения Алаш. Автор анализирует его образование, участие в студенческих движениях, переводческую деятельность и профессиональный опыт, формировавший политическое мировоззрение Букейханова. Особое внимание уделено его борьбе за национальную автономию, просвещению казахского народа через газеты «Казах» и «Айкап», а также работе во Временном правительстве и Туркестанском комитете. Статья подчеркивает значимость Букейханова в истории казахской интеллигенции и национально-освободительного движения начала XX века.Item Open Access Мағжан Жұмабаевтың «От» өлеңінің аударма талдауы(Suleyman Demirel University, 2008) Жапашова СалтанатМақалада Мағжан Жұмабаевтың «От» өлеңінің орыс тіліне аударылуы және аудармадағы мазмұн, стиль үйлесімі талданады. Автор Ә. Қодар аудармасы арқылы өлеңдегі символикалық және эмоционалдық мәндердің, ырғақ пен үндестіктің түпнұсқаға қаншалықты жақын берілгенін көрсетеді. Мәтінде от, жүрек, жан, иман, ар сияқты терең әлеуметтік-рухани ұғымдардың аудармада да сақталуының маңыздылығы атап өтілген. Аудармашы түпнұсқаның мәнін жеткізу үшін кейбір көркемдік өзгерістер енгізгенімен, өлеңнің негізгі философиялық ойы, поэтикалық бейнелері мен символдық құрылымы сақталған. Сондай-ақ, мақаладан аударманың ұлттық мәдениет пен поэзияның эмоционалдық күшін жеткізудегі ерекшеліктері, қазақ тілінің дыбыс үндестігі мен көркемдік құралдарының басқа тілдерде толық көрініс табуының қиындығы көрінеді. Талдау Мағжан поэзиясының көркемдік құндылығы мен аударма өнеріндегі ерекшелікті нақты көрсетеді.Item Open Access Қазақ қоғамы, білім және Абай(Suleyman Demirel University, 2008) Әйтімбет І.А.Бұл мақалада қазақ қоғамы, білім және Абай мұрасы социологиялық тұрғыдан қарастырылады. Автор білімнің қоғамдағы рөлін, оның адамзаттық және рухани құндылықтармен байланысын көрсетеді. Ежелгі түркі жазбаларынан бастап Жүсіп Баласағұнның «Құтты білік» еңбегі мен Абай шығармаларына дейінгі көзқарастар талданады. Білім мен ақылдың, білік пен адамгершіліктің біртұтастығы, сондай-ақ олардың қоғамның дамуы мен рухани өсуіндегі маңызы ашылады. Абайдың ойлары арқылы қазақ қоғамының отарлық дәуірде рухани дағдарысқа ұшырауы мен білім арқылы жаңғыру жолы көрсетілген. Автор қазіргі қоғамда білімнің сапасын арттырудың, адам мен қоғам арасындағы үйлесімділікті сақтаудың маңызын атап өтеді. Мақала білімнің мәнін тек ақпарат ретінде емес, адамды кемелдікке жеткізетін әлеуметтік және рухани күш ретінде бағалайды.Item Open Access Ауызекі сөйлеу тіліндегі бөтен элементтер(Suleyman Demirel University, 2008) Абнасырова РБұл мақалада қазіргі қазақ ауызекі сөйлеу тілінде кездесетін бөтен элементтердің, яғни өзге тілден енген сөздердің қолданысы қарастырылады. Автор тілдің ұлт болмысы мен мәдениетінің негізгі көрсеткіші екенін айта отырып, соңғы жылдары орыс тілінен енген сөздердің жиі қолданылуын мысалдар арқылы талдайды. Мақалада пока, пробка, тачка, скидка сияқты сөздердің қазақша баламалары бола тұра, жастардың күнделікті сөйлеуінде жиі орын алатыны көрсетілген. Сондай-ақ екітілділік пен жаһандану үдерісінің тіл тазалығына әсері талданады. Автордың пікірінше, қазақ тілінің тазалығын сақтау – әрбір азаматтың міндеті, ал тіл мәдениетін арттыру үшін оқу процесінде ана тілінің сөздік қорын байытуға бағытталған шаралар жүйелі түрде жүргізілуі қажет.Item Open Access Techniques in Teaching Vocabulary in Beginner Classes(Suleyman Demirel University, 2008) Yakup DoganayThis article explores the importance of vocabulary teaching in early English learning and presents practical techniques for effective vocabulary instruction. The author emphasizes that vocabulary knowledge plays a central role in communication and language fluency, yet it is often neglected in early education. The paper outlines several stages and methods, including the use of realia, visual aids, gestures, repetition, and communicative activities to make word learning meaningful. It also discusses the necessity of creating a sense of need for vocabulary among learners, encouraging active use through drawing, guessing games, and writing tasks. The article highlights that vocabulary learning should go beyond rote memorization, integrating context, emotion, and interaction to ensure long-term retention. The study concludes that teachers should adopt structured, student-centered approaches to vocabulary teaching to enhance learners’ motivation and communicative competence.Item Open Access Knowledge-Based Economy: Case of Kazakhstan(Suleyman Demirel University, 2008) Vaishali S. SapleMost advanced economies have undergone significant structural changes in recent years. One of the key characteristics of the changes is the growing importance of knowledge in all sectors of economic activities. These economies have developed from an agricultural economy in which land is the key resource, then to an industrial economy in which natural resources and labour are the main resources, and now to a knowledge-based economy in which knowledge is the key resource. The term knowledge-based economy results from a fuller recognition of the role of knowledge and technology in economic growth. Knowledge, as embodied in human being (as human capital) and in technology, has always been central to economic development. This paper has two objectives first to understand what knowledge economy is? And then to uses some parameters like: Innovation System, Information and Communication Technology (ICT), Human Resources Development and Business Environment to measure the degree to which Kazakhstan is knowledge based economy.Item Open Access Development of Small and Medium Business Sector in Kazakhstan(Suleyman Demirel University, 2008) Smirnova ElenaThe small and medium business (SMB) sector plays a vital role in Kazakhstan’s transition toward a market economy. Despite its potential to stimulate innovation, employment, and economic diversification, SMB development faces numerous challenges. These include high tax burdens, complicated licensing procedures, limited access to finance, and corruption. Internal barriers such as insufficient entrepreneurial skills and lack of market knowledge further restrict growth. The success of SMBs depends on systemic economic reforms, effective financial support mechanisms, and strong institutional frameworks that encourage entrepreneurship. Education and training remain essential tools for improving business capacity and reducing transitional disparities. From a regional perspective, Kazakhstan’s SMB development must align with broader integration efforts across Central Asia. Strengthening the private sector, ensuring fair competition, and reducing bureaucratic obstacles are key steps toward sustainable economic development.Item Open Access Büyük Güçlerin Kıskacında Türkiye – Kırgızistan İlişkileri (Kırgızistan Örneği)(Suleyman Demirel University, 2008) İskender Ormon uuluAvrasya’nın kalbinde yer alan Orta Asya, coğrafi ve tarihî önemi nedeniyle uzun yıllar boyunca büyük güçlerin hâkimiyet kurmak istediği stratejik bir bölge olmuştur. Tarih boyunca Cengiz Han ve Timur gibi büyük imparatorluklara ev sahipliği yapan bu bölge, daha sonra Rus İmparatorluğu’nun yayılma alanına dönüşmüştür. Sovyet döneminin ardından yapay sınırlar çizilmiş, yeni ulusal kimlikler oluşturularak bölgenin siyasî yapısı yeniden şekillendirilmiştir. 1991’de SSCB’nin dağılmasının ardından Türkiye, bağımsızlığını yeni kazanan Orta Asya Türk Cumhuriyetleriyle, özellikle Kırgızistan ile hızlı bir şekilde diplomatik ve ekonomik ilişkiler kurmuştur. Türkiye, Kırgızistan’ı tanıyan ilk ülke olmuş ve iki ülke arasında siyaset, eğitim ve ticaret alanlarında önemli işbirlikleri geliştirilmiştir. Bu çalışma, Türkiye–Kırgızistan ilişkilerinin tarihî, siyasî ve ekonomik dinamiklerini büyük güçler arasındaki bölgesel rekabet bağlamında incelemektedir.Item Open Access Turkish Model and Cooperation Possibilities for Creating Added Value in Kazakh Gold Production(Suleyman Demirel University, 2008) Metin Duyar; Mesut YılmazThis article analyzes the potential for cooperation between Kazakhstan’s gold industry and Turkey’s advanced jewelry and gem sector. Kazakhstan possesses significant gold reserves and mining capacity, yet limited processing and trade infrastructure have restricted its ability to create added value. In contrast, Turkey’s jewelry industry demonstrates high production efficiency, modern technology, and a strong export network. The authors propose that collaboration between the two countries could increase gold processing capacity, strengthen trade, and generate employment while integrating Kazakhstan more effectively into the global gold market. The study highlights Turkey’s experience in refining, branding, and marketing gold as a model for Kazakhstan’s industrial development. Enhancing mutual cooperation in technology transfer, training, and investment would support sustainable growth and raise the economic value of Kazakhstan’s gold resources.Item Open Access Similar Words in Business English and Russian Language(Suleyman Demirel University, 2008) Melike YılmazThis study explores lexical similarities between Business English and Russian, focusing on how international trade and historical relations have shaped both languages. English, as a global language of business, communication, and technology, has significantly influenced Russian, particularly since the 16th century when trade between England and Russia began. The article traces the borrowing of English business terms into Russian, showing how globalization and economic cooperation have expanded shared vocabulary in fields such as finance, trade, and management. Using data from the Oxford English Dictionary, Oxford Russian Dictionary, and online linguistic sources, the study identifies numerous cognates and loanwords (e.g., akt–act, analiz–analysis, auktsion–auction). The research highlights that linguistic convergence reflects deeper economic and cultural integration between nations, demonstrating how business interaction fosters language evolution and mutual intelligibility in international communication.Item Open Access English for Specific Purposes (ESP): What is Business English?(Suleyman Demirel University, 2008) Melike YılmazThis article discusses Business English as a branch of English for Specific Purposes (ESP) and its growing importance in global communication. Business English is defined as the specialized use of English in professional and commercial contexts, focusing on effective communication rather than grammatical accuracy. It includes vocabulary and topics related to trade, finance, marketing, management, and international relations. As most business interactions today occur between non-native speakers, both native and non-native users need training in using English appropriately in global settings. The article also emphasizes the teacher’s role as a facilitator who understands corporate culture, business terminology, and cross-cultural communication. Business English teaching must be based on learners’ specific professional needs, helping them apply English in realistic work situations. Therefore, Business English serves not only as a linguistic skill but also as a professional competence essential for success in international business environments.