СДУ хабаршысы - 2008

Permanent URI for this collection

https://repository.sdu.edu.kz/handle/123456789/2148

Browse

Now showing 1 - 20 of 49

Open Access
Исключительные 0-Alia алгебры
(Suleyman Demirel University, 2008) Джумадильдаев А.С.; Туленбаев К.М.
В данной работе рассматриваются 0-Alia алгебры — особый вид алгебр с уникальным тождеством, связывающим три элемента через их произведения. Основной результат статьи заключается в том, что алгебра полиномов с определённым умножением является простой и исключительной 0-Alia алгеброй. Это означает, что она не может быть получена из более простых или стандартных алгебр, таких как ассоциативные или Ли-алгебры, и обладает уникальной внутренней структурой. В работе также рассматриваются специальные 0-Alia алгебры, которые строятся на основе коммутативных ассоциативных алгебр с определёнными линейными отображениями, и обсуждаются условия, при которых алгебра считается исключительной. Полученные результаты показывают сложность структуры этих алгебр и расширяют понимание о возможных разновидностях алгебраических систем с нетривиальными свойствами.
Open Access
DİREKT METOT
(Suleyman Demirel University, 2008) Yakup Doganay
Bu çalışma, Doğrudan Yöntem’in gerçek bir İngilizce dersinde nasıl uygulandığını ve neden etkili bir yaklaşım olduğunu açıklamaktadır. Geleneksel yöntemlerde olduğu gibi çeviri kullanılmaz; bunun yerine öğrencilerin dili doğrudan sınıf içinde kullanarak öğrenmeleri amaçlanır. Öğretmen, öğrencilerin ana diline başvurmadan, anlamı görseller, nesneler, örnekler ve sorular aracılığıyla anlatır. Yapılan sınıf gözlemi, öğrencilerin okuma, dinleme ve konuşma becerilerini doğal bir şekilde geliştirdiklerini göstermektedir. Öğrenciler harita ve coğrafya gibi günlük konular üzerinden yeni kelimeleri ve yapıları kullanarak iletişim kurarlar. Yöntem ayrıca doğru telaffuza ve aktif katılıma önem verir. Genel olarak, Doğrudan Yöntem öğrencilerin hedef dilde düşünmesini ve daha doğal iletişim kurmasını destekler.
Open Access
Some Properties of Binomial Coefficients
(Suleyman Demirel University, 2008) Selim Guvercin
This project explores several interesting and useful features of binomial coefficients. The work focuses on understanding when certain binomial numbers are odd or even, how they behave with respect to prime numbers, and whether some of them can form simple number patterns. The project also shows a clear connection between binomial coefficients and prime numbers by proving that one well-known property of these coefficients works only for primes. The study is divided into two parts: the first part introduces the basic concepts needed for the results, and the second part provides explanations for the main findings. Overall, the project offers a clearer understanding of how binomial coefficients behave and why these properties are important in basic mathematics.
Open Access
THE IMPACT OF EXTERNAL SHOCKS ON TOURISM SECTOR: THE CASE OF KAZAKHSTAN
(Suleyman Demirel University, 2008) Yessengali OSKENBAYEV
The objective of this study is to assess the temporal impacts on Kazakhstan's tourist arrivals. An econometric strategy is selected to determine the existence of unit roots in data series containing the quarterly number of tourist arrivals between 2000:1 and 2006:3. The present study finds that the data series contain deterministic trend and seasonal components together with detected structural changes. Hence any form of exogenous shocks, will not have permanent impact on Kazakhstan's tourist arrivals.
Open Access
THE UNDERSTANDING OF VALUES EDUCATION IN AZERBAIJANIAN CHILDREN LITERATURE
(Suleyman Demirel University, 2008) İBRAHİM KURT
It's clear that children who are the basic of society have been needed to educate. This need is confirmed all of the world countries. The child will understand that he is going to have a place in the society and century which he lives by the helping of education and applied literature. According the result of scientific researches in the world have shown that the behaviors which are gained during the childhood almost shape character, habits, beliefs and values in adult ages and the basic of strong personality will have built first years of childhood. Children have a deep emotional life. This emotional life separate to the parts with the time. Getting be educated with the purposeful direction in children literature can give them the values like cooperation, freedom, patriot, honesty, humility, peace, respect, responsibility, tolerance and unity etc.
Open Access
Remarks on weak o-minimality
(Suleyman Demirel University, 2008) Kudaibergenov K. Zh.
This paper investigates several necessary and sufficient conditions for weak o-minimality in expansions of linearly ordered structures. Building on earlier results, we provide a simplified proof of the main theorem of Kulpeshov, which characterizes weak o-minimality in terms of convexity of realizations of types. Additionally, two further equivalent conditions for weak o-minimality are established, involving types containing cuts and convexity properties of definable sets. A new, more conceptual proof of Pillay and Steinhorn’s characterization of full o-minimality is also presented. Furthermore, we examine weakly o-minimal ordered rings and show that every weakly o-minimal Archimedean ordered ring is necessarily a real closed field. This result follows from structural properties of definable subgroups in weakly o-minimal groups and known criteria for ordered fields. Overall, the paper clarifies foundational connections between weak o-minimality, type spaces, and definable order structures.
Open Access
What Forces Drive the Real Estate Market of Kazakhstan?
(Suleyman Demirel University, 2008) Maxim Kononov
This paper analyzes the key economic and structural forces shaping the real estate market of Kazakhstan, with a particular focus on Almaty. Over the last decade, rapid GDP growth, rising oil revenues, foreign capital inflows, and the expansion of mortgage lending have significantly stimulated demand for housing. At the same time, speculative activity and the absence of strict regulatory mechanisms contributed to sharp price increases, especially during the 2004–2007 boom. The study evaluates both demand-side factors—economic growth, demographics, household income, banking sector activity, investment motives, and fiscal policy—and supply-side factors such as construction costs, government regulations, and expected returns. Using regression analysis, the research identifies the relative impact of these variables on price formation. Findings show that mortgage lending, bank investment, and income levels are among the strongest drivers of housing prices in Almaty.
Open Access
ХХ ғасырдың алғашқы жартысындағы қазақ әдебиетіндегі әдеби үрдіс пен жаңашылдық
(Suleyman Demirel University, 2008) Сырайыл Ысқақұлы
Бұл мақалада ХХ ғасырдың алғашқы жартысындағы қазақ әдебиетіндегі әдеби үрдістің қалыптасуы, ақындық ортаның идеялық бағыттары және жаңашылдық сипаттары талданады. Қоғамдық-саяси өзгерістердің қазақ поэзиясына ықпалы, ағартушылық идеяның күшеюі, әлеуметтік сарынның өрістеуі және әдеби жалғастық мәселелері сараланады. Автор Қытайдағы қазақ ақындары — Ақыт Үлімжіұлы, Таңжарық Жолдыұлы, Көдек Маралбайұлы, Асылхан Мыңжасарұлы, Шарғын, Шылбы, Досбер сияқты қаламгерлердің шығармашылығындағы үндестік пен бағыттастықты көрсетеді. Ақындар шығармаларында ағартушылық ой, халықты ояту, білімге, өнерге үндеу, әлеуметтік теңсіздікке қарсы күрес, ұлттық сана мен азатшылдық рух негізгі арқау болғаны айқындалады. Зерттеу әдеби үрдістің жаңғыру, жалғасу және идеялық кемелдену жолдарын сипаттайды.
Open Access
Жаны қазақ, тегі түрік
(Suleyman Demirel University, 2008) Дандай Ысқақұлы
Бұл мақалада Фадли Фазылұлы Әлидің өмір жолы, ғылыми-педагогикалық қызметі және қазақ тілі мен түркі әлеміне қосқан үлесі жан-жақты сипатталады. Автор оның Ақысқа (Месхет) түріктерінің ұрпағы екенін, 1944 жылғы депортация салдарынан отбасы Қазақстанға қоныстанғанын баяндайды. Ф.Әлидің қазақ ортасында өсіп, қазақ тілін жетік меңгеріп, кейін қазақ филологиясына сүбелі еңбек қосқан тұлғаға айналуы мақала өзегіне айналған. Ғалымның лексикография, диалектология, түркітану салаларындағы еңбектері, аудармашылық қызметі, Түркия және түркі әлемі туралы зерттеулері атап көрсетілген. Сондай-ақ оның қоғамдық қызметі, мемлекеттік тілге қатысты ұстанымы мен қазақ мәдениетіне деген жанашырлығы ерекше бағаланады.
Open Access
«Пионер» журналының балалар баспасөзіндегі орны
(Suleyman Demirel University, 2008) Шындалиева М.Б.
Мақалада қазақ балалар баспасөзінің тарихы, дамуы және «Пионер» журналының бұл саладағы орны зерттелген. Балалар баспасөзі ұлттық публицистиканың бір бөлшегі ретінде қалыптасып, жас ұрпақтың тәрбиесі мен білім алуына ықпал еткендігі қарастырылған. Журналдың алғашқы редакторлары, белгілі қаламгерлер мен авторлардың шығармалары арқылы балалардың рухани және патриоттық дамуына қосқан үлесі талданады. Сонымен қатар, журналдың жанрлық, тақырыптық және тәрбиелік аспектілердегі ерекшеліктері сипатталған.
Open Access
Геосаяси фактор және қазақ қоғамының дамуы
(Suleyman Demirel University, 2008) Шаяхметов Н.
Мақалада қазақ қоғамының тарихи дамуына әсер еткен геосаяси факторлар қарастырылады. Автор формациялық теория мен көпбағытты даму тұжырымдамаларын салыстыра отырып, қазақ қоғамының өзіндік даму ерекшеліктерін зерттейді. Географиялық орны, климаттық жағдайлары, Ұлы Жібек жолы арқылы сауда қатынастары, сондай-ақ шекаралық қауіпсіздік мәселелері қоғам дамуына әсер еткен негізгі факторлар ретінде талданған. Мақалада қолайлы геосаяси факторлар (Еуразия кіндігінде орналасуы, сауда жолдарының бойында орналасуы) мен қолайсыз факторлар (табиғи кедергілердің болмауы, теңізге қатынастың шектеулігі, континентальді климат) айқындалған. Сондай-ақ, геосаясат ілімі мен тарихи-географиялық зерттеулердің қазақ қоғамының даму тарихын түсінудегі рөлі қарастырылған.
Open Access
Түркі халықтары дастандарындағы тұлпарлардың ерекше қасиеттері
(Suleyman Demirel University, 2008) Шабан Айдоғду
Мақалада түркі халықтарының дастандарындағы тұлпарлардың батырлармен байланысы зерттелген. Тұлпарлар батырлардың жан серігі, ақылшысы және қорғаушысы ретінде бейнеленеді. Дастандарда тұлпарлардың адамша аттармен аталуы олардың батырларға деген адалдығы мен ерекше қасиеттерін көрсетеді. Мәтінде «Алпамыс», «Қобыланды», «Эр Табылды», «Баттал Гази» сияқты эпостардағы тұлпарлар мысал ретінде келтірілген. Тұлпарлардың батырларды жаудан қорғауы, сын сағаттарында аман алып қалуы, олардың батырлық эпостардағы рөлін айқындайды. Сондай-ақ, тұлпарлардың тарихи, мәдени және әдеби рөлдері, олардың эпостық шығармалардағы символдық мәні талданған. Мақала түркі дастандарында тұлпарлардың маңызын және олардың батырлармен біртұтас образ ретінде көрініс табатынын көрсетуге бағытталған.
Open Access
Д. Исабековтің «Сүйекші» әңгімесіндегі мағыналық қабаттар
(Suleyman Demirel University, 2008) Сыдықова Ж.
Д. Исабековтің «Сүйекші» әңгімесі кейіпкердің психологиялық және әлеуметтік даму жолын терең аша отырып, бірнеше көркемдік қабаттарды біріктіреді. Әңгіме табиғатты сипаттау арқылы оқиғаның эмоционалды жай-күйін көрсетуге арналған «ишара» мотивімен басталады. Кейіпкер Үндеместің қосалқы аттары оның өмірлік кезеңдері мен әлеуметтік жағдайларын бейнелеуде маңызды рөл атқарады. Әңгімеде жетімдік, аманатқа ие болу, күнә мен жазық, діни мотивтер және қазақ қоғамының салт-дәстүрлері көрініс табады. Автор кейіпкердің өмірлік әрекеттерін, еске алу сәттерін, ішкі монологтарын қолдана отырып, оқырманға оның болмысын, психологиялық күйін жеткізеді. Сонымен қатар, шығармада әлеуметтік теңсіздік, ру арасындағы тартыс, кедей мен бай арасындағы әділетсіздік мәселелері де бейнеленген. Диуаналық мотив арқылы кейіпкердің бейшара, жалғыздық, қорғансыздық жағдайлары терең көрсетіледі. «Сүйекші» шығармасы қазақ әдебиетінде адам тағдыры, моральдық жауапкершілік және өмірлік философиялық ойларды біріктіретін көркемдік құрылыммен ерекшеленеді.
Open Access
Анализ уровней конкурентоспособности турпредприятия
(Suleyman Demirel University, 2008) Оскенбаев Е.С.
В статье рассматривается анализ различных уровней конкурентоспособности туристических предприятий. Современные рыночные условия требуют от турфирм активного реагирования на конкуренцию, как внутри страны, так и на международных рынках. Выделяются четыре уровня конкурентоспособности: первый – предприятия ориентированы на стандартизированные услуги без активного управления; второй – фирмы копируют опыт лидеров рынка; третий – маркетингово-ориентированные предприятия, учитывающие потребности клиентов и активно развивающие производственные системы; четвертый – лидеры отрасли, создающие новые стандарты и активно использующие маркетинговые исследования для экспансии. Авторы подчеркивают необходимость стремления к третьему и четвертому уровням конкурентоспособности для успешного функционирования в условиях усиления глобальной конкуренции. Статья также рассматривает значимость международного опыта и эффективного управления для обеспечения конкурентоспособности турпредприятий.
Open Access
Прогнозирование спортивной специализации студентов
(Suleyman Demirel University, 2008) Шепетюк М. Н.,; Отенов Н. О.,; Туленбаев К. М.
В статье рассматривается прогнозирование спортивной специализации студентов на основе психофизиологических показателей (ПФП). Исследование включает изучение психомоторных процессов, вестибулярной устойчивости, динамической и статической тремометрии, кратковременной памяти, распределения и переключения внимания, пространственной ориентации, личностных характеристик и тревожности. Для классификации студентов по видам спорта применён дискриминантный анализ, который позволяет выявлять значимые различия между группами на основе измеряемых переменных, таких как латентный период сложной сенсомоторной реакции, ошибки и скорость в тестах на внимание и ориентацию, моторное время. Полученные математические модели и уравнения прогноза позволяют предсказывать оптимальную спортивную специализацию студентов. Имитационное моделирование ПФП показало эффективность при отборе и подготовке спортсменов, обеспечивая индивидуальный подход к развитию спортивных способностей.
Open Access
Поэзия сымбатынан сыр тартқан
(Suleyman Demirel University, 2008) Махаш Гаухар
Мақала XX ғасырдың 70–80 жылдарында қазақ поэзиясы мен әдеби сынының дамуын, әсіресе Әбіраш Жәмішевтің жас ақындарға жасаған сын-пікірлерін талдайды. Сол кезеңде әдеби сын өкілдерінің көбісі қаламгер болғандықтан, Жәмішевтің мақалалары поэзиялық шығармаларды жан-жақты бағалауға бағытталған. Автор Жәмішевтің өлеңдердің көркемдік деңгейін, лирикалық кейіпкерлердің сезімін, туған өлке мен табиғатты бейнелеуін, сондай-ақ махаббат, адамгершілік, халықтық тақырыптарды талдау әдісін сипаттайды. Мақалада Марфуға Айтқожина, Күләш Ахметова, Рафаэль Ниязбеков және басқа жас ақындардың шығармаларына назар аударылады. Жәмішев жас ақындардың жетістіктерін мойындап, кемшіліктерін сынмен көрсеткен, сондай-ақ поэзия мен әдеби сынның өзара байланысын, әдеби дәстүрлердің дамуын бағалаған. Мақала қазақ әдеби сынының тарихы мен жас ақындардың шығармашылық өрісін түсінуге бағытталған.
Open Access
Исторические взгляды Мурада Аджи
(Suleyman Demirel University, 2008) Дулатбек Кыдырбекулы
Статья посвящена анализу исторических взглядов Мурада Аджи, ученого-энциклопедиста, который сочетает географическое, историческое и этнографическое образование. Аджи изучал историю тюркских народов, уделяя внимание их культурному и духовному влиянию на Европу и Россию, что в советское время игнорировалось или приуменьшалось. Он исследует роль тюрков в распространении христианских традиций, происхождении символов Рождества и креста, а также влияние кипчаков на формирование европейской культуры. В своих трудах Аджи делает акцент на тенгрианстве как предтече христианства, показывает историческую преемственность тюркских народов, их участие в истории Европы, Кавказа и Центральной Азии. Его работы вызывают как одобрение, так и критику, что связано с традиционными стереотипами и европоцентричной трактовкой истории. Статья демонстрирует значимость трудов Аджи для переосмысления роли тюрков в мировой истории.
Open Access
Жазба тіл мен ауызша тілдің өзара кодталу сатылары
(Suleyman Demirel University, 2008) Күдеринова Қ.Б.
Мақалада жазба тіл мен ауызша тілдің екі түрлі код жүйесі ретінде өзара байланысы қарастырылады. Қазақ тілінде жазба тіл мен ауызша тіл арасындағы шекара толық ажыратылмаған, бұл оқыту мен коммуникацияда қиындықтар тудырады. Автор екі тілдің құрылымын — жазылым мен оқылым, айтылым мен естілім құрағы ретінде қарастырып, олардың параллель жүйелер екенін көрсетеді. Жазба тілдің графикасы мен орфографиясы, ауызша тілдің дыбыстық және интонациялық ерекшеліктері бір-біріне толық сәйкес келмейді. Кодтау және қайта кодтау процесі арқылы ой мен түсінікті сыртқа шығару мүмкіндігі шектеулі, сондықтан жазуды меңгеру тек әріптерді тану емес, ауызша сөйлеу мәнерін жазба мәтінге лайық бейімдеу арқылы жүзеге асады. Мақала тілдік сана мен коммуникацияның күрделі табиғатын зерттеуге арналған.
Open Access
Қазақ тіліндегі қатаң дауыссыз дыбыстардың артикуляциясын оқытудың көрнекі әдістемесі
(Suleyman Demirel University, 2008) Жүнісбек Арман
Мақалада қазақ тіліндегі қатаң дауыссыз дыбыстардың артикуляциялық ерекшеліктерін оқыту әдістемесі қарастырылады. Қатаң дауыссыздар П, Т, С, Ш, К және Қ дыбыстарынан тұрады және олардың жасалу орны (ерін, тіл ұшы, тіл ортасы, тілшік) мен жасалу амалы (тоғысыңқы, жуысыңқы) арқылы жіктелуі көрсетілген. Автор әр дыбыстың көрнекі моделі мен рентгенсызба тәсілі арқылы артикуляциясын нақты көрсетуге мән береді. Мақалада қазақ тіліндегі қатаң дауыссыздардың ағылшын, орыс тілдерінен айырмашылығы, оқытудағы практикалық қиындықтар, дыбыстардың дұрыс айтылуын үйретудегі әдістемелік ұсыныстар талданады. Сонымен қатар, жуысыңқы дыбыстардың екі түрі – жинақы (С) және жайылыңқы (Ш) ерекшеліктеріне назар аударылған.
Open Access
Мемлекеттік менеджментте қолданылатын нәтижеге бағдарланған жоспарлау жүйесін Қазақстан Республикасында енгізу мәселелері
(Suleyman Demirel University, 2008) Жолдыбай Мақсат
Мақалада Қазақстан Республикасында мемлекеттік басқаруда нәтижеге бағдарланған жоспарлау жүйесін енгізудің мәселелері қарастырылады. Автор қазіргі мемлекеттік бюджеттеу тәжірибесінің шектеулері, заңнамалық тосқауылдар, мемлекеттік қызметшілердің біліктілігі, материалдық ресурстардың жетіспеушілігі және бюджеттік бағдарламалардың теріс тәжірибесін талдайды. Нәтижеге бағдарланған жоспарлау жүйесінің артықшылықтары – мемлекеттік қызмет сапасын арттыру, бюджет шығыстарының тиімділігін қамтамасыз ету, ұзақ мерзімді жоспарлауды енгізу және бюджеттік процестің ашықтығын арттыру – атап көрсетілген. Сонымен қатар, жүйені енгізу күрделі ұйымдастырушылық және ақпараттық талаптармен байланысты. Мақалада жүйенің Қазақстанда кезең-кезеңімен енгізілуі, пилоттық жобалар арқылы тәжірибе жинау және мемлекеттік қызметкерлердің біліктілігін арттыру қажеттігі ұсынылады.