СДУ хабаршысы - 2007
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Item Open Access Шешен сөзінің дайындық кезеңдері мен құрылымы(Suleyman Demirel University, 2007) Б. ШалабайМақалада шешен сөзінің табиғаты, дайындық кезеңдері мен құрылымдық ерекшеліктері жан-жақты қарастырылады. Автор шешеннің сөзі монологиялық формада болғанымен, тыңдарманмен белсенді диалогтық қатынаста жүзеге асатынын атап өтеді. Сөйлеуге дайындықтың негізгі сатылары — тақырыпты таңдау, мақсат пен аудиторияны анықтау, деректер жинау, жоспар құру және сөйлеу тәсілдерін жетілдіру ретінде сипатталады. Сондай-ақ сөздің құрылымдық жүйесі — кіріспе, негізгі бөлім және қорытынды — шешеннің ойын бірізді, логикалық және әсерлі жеткізудің негізгі шарты ретінде түсіндіріледі. Мақалада шешеннің тілдік, логикалық және эмоционалдық шеберлігін дамыту жолдары мен аудиториямен тиімді байланыс орнату тәсілдері нақты мысалдармен талданады.Item Open Access Мәтіннің лексика-фразеологиялық болмысы(Suleyman Demirel University, 2007) Утанова АйзадаМақалада көркем мәтіндегі лексика-фразеологиялық жүйенің стильдік қызметі мен жазушының даралық тілдік шеберлігі талданады. Тұрақты тіркестер мен этнографиялық лексемалардың ұлттық болмысты танытудағы, көркем бейнелеу мен идеялық мазмұнды тереңдетудегі рөлі айқындалады. Зерттеуде М.Әуезов шығармалары мысалға алынып, жазушының сөз таңдау, мағыналас сөздерді қосарлап қолдану, этнографизмдер мен түстік символиканы стильдік мақсатта пайдалану ерекшеліктері сараланған. Әсіресе «Қорғансыздың күні» мен «Қаралы сұлу» шығармаларындағы түстер жүйесінің (қызыл, қара) семантикалық мәні мен көркемдік қызметі талданады. Жазушы тіліндегі фразеологизмдер мен этнографиялық элементтер қазақ халқының дүниетанымы мен ұлттық мәдениетінің тілдік айнасы ретінде бағаланады.Item Open Access Шетелдердегі қазақ әдебиеті – ұлттық рухани құндылық қазынасы(Suleyman Demirel University, 2007) Темірхан ТебегеновМақалада шетелдерде өмір сүріп жатқан қазақтардың әдеби-фольклорлық мұраларының ұлттық әдебиет тарихындағы орны мен маңызы қарастырылады. Автор Қытай, Моңғолия, Өзбекстан, Қарақалпақстан, Ресей, Ауғанстан, Түркия, Иран елдеріндегі қазақ қауымдарының әдеби мұраларын жинау, зерттеу және жүйелеудің өзектілігін айқындайды. Шетел қазақтарының шығармаларындағы ұлттық болмыс, туған жерге деген сағыныш, имандылық пен елдік идеялары талданып, олардың қазақ әдебиетінің біртұтас құрамдас бөлігі екендігі дәлелденеді. Сонымен қатар Ақыт Үлімжіұлы, Тібән, Халелбек Тоққожаұлы сияқты ақын-жыраулардың шығармашылық мұраларының тақырыптық-идеялық және діни-ағартушылық сипаттары сипатталады. Зерттеу нәтижесінде шетелдердегі қазақ әдебиеті ұлттық рухани тұтастықтың маңызды бөлігі ретінде қарастырылып, оны жүйелі түрде зерттеу қазақ әдебиеттануының өзекті бағыттарының бірі екендігі атап өтіледі.Item Open Access Қазақ жазуының тарихы(Suleyman Demirel University, 2007) Өмірбекова МаргаритаБұл мақалада қазақ жазуының тарихи даму кезеңдері мен графикалық жүйелердің алмасуы жан-жақты қарастырылады. Автор көне түркі руникалық жазуларынан бастап араб, латын және кириллица графикасына дейінгі жазу жүйелерінің қазақ тіліне тигізген ықпалын талдайды. Әрбір кезеңнің әлеуметтік, мәдени және тілдік ерекшеліктері, сондай-ақ жазу реформаларының ұлттық тілдің дамуына әсері нақты мысалдармен сипатталады. Сонымен қатар, А.Байтұрсынов бастаған қазақ ғалымдарының жазу мен емле реформаларына қосқан үлесі, қазіргі латын графикасына көшу мәселесінің өзектілігі атап өтіледі. Зерттеу нәтижесінде жазу жүйесінің тек тілдік емес, мәдени және тарихи маңызы бар екендігі айқындалады.Item Open Access Түркі халықтары әдебиетіндегі үндестік пен мұраттастық Р. Бердібай зерттеулерінде(Suleyman Demirel University, 2007) Орынбек ЖолдыбайМақалада көрнекті әдебиеттанушы ғалым Рахманқұл Бердібайдың түркі халықтары әдебиетіндегі үндестік пен мұраттастық мәселелерін қарастырған ғылыми еңбектері талданады. Автор түркі халықтарының тарихи-мәдени, рухани және көркемдік байланыстарын зерделей отырып, олардың әдеби дамуындағы ортақ заңдылықтарды айқындайды. Р. Бердібай зерттеулерінде түркі эпосындағы ұқсастықтар тарихи-типологиялық, тарихи-мәдени және тарихи-генетикалық тұрғыдан жүйеленіп, олардың табиғи байланыстары нақты мысалдармен дәйектеледі. Ғалымның еңбектері арқылы түркі халықтарының әдеби мұрасындағы біртұтастық идеясы мен мәдени сабақтастықтың маңызы ашылады. Бұл зерттеу түркі әлемінің ортақ рухани тамырларын танып, қазіргі әдеби процестердегі мұраттастықты бағамдауға мүмкіндік береді.Item Open Access Тіл үйретуде қолданылатын лингвистикалық ойын түрлері(Suleyman Demirel University, 2007) Ордабекова Х.А.Мақалада тіл үйрету процесінде қолданылатын лингвистикалық ойын түрлері мен олардың маңызы қарастырылады. Автор ойын арқылы оқыту технологиясының дидактикалық, дамытушылық және тәрбиелік мақсаттарын ашып көрсетеді. Тілдік ойындардың фонетикалық, орфографиялық, орфоэпиялық, лексикалық, грамматикалық, рөлдік, іскерлік және психо-техникалық түрлері талданып, олардың әрқайсысының тілдік дағдыларды қалыптастырудағы рөлі сипатталады. Мақалада тілдік ойындардың студенттердің шығармашылық қабілетін дамытуға, коммуникативтік құзыреттілігін арттыруға және өз ойын еркін жеткізе білуге ықпал ететіні дәлелденеді. Сонымен қатар автор әртүрлі ойын үлгілері мен әдістемелік тәсілдерді мысал ретінде келтіріп, олардың оқу процесінде тиімді қолдану жолдарын ұсынады.Item Open Access Финансы природопользования в системе устойчивого социально-экономического развития Казахстана(Suleyman Demirel University, 2007) Куатбаева Г.К.,; Куатбаева А.А.В статье рассматривается система финансов природопользования как ключевой инструмент трансформации природного капитала в финансовый. Анализируется структура финансовой системы с учётом экологической составляющей, включающая государственные, муниципальные, корпоративные и международные финансы. Особое внимание уделено роли финансов природопользования в обеспечении устойчивого развития, прозрачности бюджета и эффективного управления государственными ресурсами. Отмечено, что за годы независимости Казахстана проведена глубокая структурная реформа финансовой системы, ориентированная на стимулирование экономического роста и снижение бюджетного дефицита. Авторы подчеркивают необходимость комплексного анализа взаимосвязей между финансовыми институтами и другими социально-экономическими структурами страны, а также интеграции макроэкономических целей с задачами рационального природопользования.Item Open Access О теории катастроф(Suleyman Demirel University, 2007) Именов И.М.В статье рассматриваются основные положения теории катастроф как развития идей устойчивости Ляпунова и бифуркационной теории Пуанкаре. Автор анализирует взаимосвязь между устойчивостью, бифуркацией и катастрофическими переходами состояний в нелинейных динамических системах. Особое внимание уделяется подходу Р. Тома, который предложил классификацию элементарных катастроф и показал, что изменение параметров системы может вызывать качественные скачки в поведении решения. Описываются условия возникновения катастроф в точках, где потенциальная функция изменяет свойства устойчивости, и приводится классификация семи элементарных катастроф: складка, сборка, седло, бабочка, гиперболическая, эллиптическая и параболическая омбилики. На примере задачи деформации упругого кольца демонстрируется применение теоретических положений катастрофического анализа. Статья представляет собой краткий обзор ключевых понятий и методов теории катастроф, иллюстрирующих переход от устойчивого состояния к неустойчивому под воздействием параметрических изменений.Item Open Access Қазақ тілі дыбыстарының фонетикалық жіктелімі(Suleyman Demirel University, 2007) Ә. ЖүнісбекМақалада қазақ тіліндегі дыбыстардың жасалым (артикуляциялық) негізі мен фонетикалық жіктелім жүйесі жан-жақты қарастырылады. Автор сөйлеу мүшелерінің физиологиялық ұқсастығына қарамастан, олардың әр тілде әртүрлі пайдаланылатынын атап өтеді. Қазақ тілінің артикуляциялық базасы – тілдің өзіндік дыбыстық жүйесін айқындайтын басты фактор ретінде сипатталады. Зерттеуде дауыс желбезегінің тербеліс дәрежесіне қарай дыбыстардың тербеліссіз (қатаң), тербеліңкі (ұяң), тербелімді (үнді) және тербелмелі (дауысты) болып бөлінетіні негізделеді. Сондай-ақ, еріннің қатысына байланысты дыбыстардың бес түрлі (ашық, қысаң, емеурін езулік, доғал және сүйір еріндік) түрі талданады. Дыбыстардың жасалу орны мен тәсілі, олардың үндесім (сингармонизм) және үйлесім (ассимилятив) түрленімдері арқылы ерекшеленетіні көрсетіледі. Мақалада қазақ фонетикасындағы дәстүрлі және жаңа жіктелім ұстанымдары салыстырылып, жасалым, айтылым және естілім фонетикасының өзара айырмашылықтары нақтыланады.Item Open Access Этимон және оның ерекшеліктері(Suleyman Demirel University, 2007) Бидоллақызы Б.Бұл мақалада тіл біліміндегі «этимон» ұғымының мәні мен ерекшеліктері жан-жақты талданады. Автор этимонды анықтаудағы түрлі ғалымдардың көзқарастарын салыстыра отырып, ұғымның ғылыми мазмұнын нақтылауға ұмтылады. Ханзу, батыс және қазақ тілтанушыларының анықтамалары негізінде этимонның «сөздің шығу тегі», «сөз түбірінің төркіні» және «сөздің ішкі тұлғасы» деген үш бағыттағы түсіндірмелері қарастырылады. Зерттеуде Иын Жиминнің «этимон – сөздің дыбысы мен мағынасының тарихи қайнары» деген тұжырымы этимон теориясының ең толық нұсқасы ретінде бағаланады. Сондай-ақ, Форно, Хамболд, Жақыш Хасенов сынды ғалымдардың еңбектеріне сүйене отырып, сөздің түбірі мен этимонның айырмашылығы, сондай-ақ сөздің ішкі тұлғасы мен мағыналық байланысы талданады. Мақалада этимонның тілдегі тарихи рөлі мен сөзжасамдағы маңызы айқындалып, оның тіл дамуының ішкі заңдылықтарын түсінудегі орны көрсетіледі.Item Open Access Әдеби сыншылдық ойдың сипаты(Suleyman Demirel University, 2007) Әбдіхалық ОспанқарыұлыМақалада әдеби сынның табиғаты, оның ғылыми және көркемдік ойлау жүйесімен байланысы жан-жақты талданады. Автор әдеби сынның мәнін тек эстетикалық әсер мен эмоцияға емес, сонымен бірге ғылыми-зерттеу логикасына негізделетін интеллектуалдық әрекет ретінде сипаттайды. Әдеби сын – формалдық және диалектикалық логиканың қағидаларына сүйене отырып, көркем шығарманы талдау арқылы шындықты тануға бағытталған ой әрекеті екені айқындалады. Сонымен қатар, сыншының міндеті жазушының дара шығармашылық ерекшелігін ашып, объективті талдау жасау екені атап өтіледі. Мақалада әдеби сынның дәлелшілдік, ойжоталық және эстетикалық сипаттары ашылып, олардың өзара байланысы мен әдеби сынның ғылыми дәрежесін айқындайтын басты факторлар көрсетіледі. Автор әдеби сынның ғылымилығы мен көркемдік ойды ұштастыру ерекшелігін Қытай қазақ әдебиетінің мысалында дәлелдейді.Item Open Access A Short Look at Theories on International Economics, and Growth Scenario for Kazakhstan under Modern Theories(Süleyman Demirel University, 2007) Nurettin Can'This paper explores the evolution of international economic thought and applies it to Kazakhstan’s transition from a socialist to a market-based economy. It begins by outlining the two main branches of international economics—international trade theory and international finance—and explains their relevance to global economic relations. The study then examines how international economic relations were organized under socialism, emphasizing the role of central planning, state monopolies in trade, and the use of the material balance method. The inefficiencies of the socialist system, including non-convertible currencies, distorted prices, and limited trade integration, are analyzed as key barriers to international economic participation. In contrast, classical and modern market-based trade theories—such as those of Smith, Ricardo, and Heckscher-Ohlin—are reviewed to highlight the principles of comparative advantage and factor endowment. These theoretical perspectives are used to frame Kazakhstan’s economic transformation and its integration into the global market. The article concludes that Kazakhstan’s sustainable growth depends on aligning its economic structure with modern trade dynamics and strengthening its institutional and market mechanisms.Item Open Access Abai and His Relations with Western Literature(Süleyman Demirel University, 2007) Haldun VuralThis paper explores the life, philosophy, and literary contributions of Abai Kunanbayev, one of Kazakhstan’s greatest poets and thinkers, emphasizing his intellectual connections with both Eastern and Western literary traditions. Educated in Arabic, Persian, and Russian, Abai mastered classical Eastern poetry while also engaging deeply with the works of Western and Russian writers such as Pushkin, Lermontov, Tolstoy, Byron, and Goethe. His writings reflect a synthesis of spiritual depth and rational humanism, aiming to elevate human morality, intellect, and harmony with nature. Abai’s “Nature Lyrics,” including poems like Summer (1886) and Winter (1888), introduced new metaphoric and realistic dimensions to Kazakh poetry. Through his unique philosophical insight, Abai became the first to introduce philosophical reflection into Kazakh verse, merging the moral wisdom of the East with the humanistic ideals of the West. His works represent a bridge between cultures and a call for universal understanding, positioning him as a central figure in world literature.Item Open Access Hilbert’s Problem 13 and Related Topics in the Theory of Continuous Functions of Several Variables(Suleyman Demirel University, 2007) F. A. HajiyevThis paper provides an overview of Hilbert’s 13th problem and its developments concerning the representation of functions of several variables as superpositions of functions of fewer variables, particularly continuous functions. While Hilbert conjectured that certain continuous functions of three variables could not be expressed through finite superpositions of continuous functions of two variables, subsequent results by Kolmogorov and Arnol’d proved the opposite for continuous mappings on compact intervals. The study further explores generalizations of Kolmogorov’s theorem by Ostrand, Mal’cev, and others, extending these results to various metric and topological spaces, including tori, Hilbert cubes, and Cantor sets. The paper also examines the superposition problem for topological spaces (SPS(X)) and its relation to algebraic topology through homotopy groups and Post algebras. For non-abelian spaces such as the 3-sphere (S³), it is shown that the superposition problem can have negative solutions, revealing a deep connection between functional representation and homotopic structure. These investigations contribute to understanding the algebraic and topological foundations of function representation theory.Item Open Access The Rise of International Marketing(Suleyman Demirel University, 2007) Gokhan KarahanThis paper discusses the growing importance and influence of international marketing in the modern globalized world. Using everyday examples, it illustrates how consumers unknowingly engage with international markets through products and services originating from various countries. The study defines international marketing as the process of identifying and satisfying customer needs across national borders, distinguishing it from simple export activities. It highlights the significance of cultural awareness in marketing, supported by examples of cross-cultural blunders made by global companies. Furthermore, the paper explores how the Internet has empowered small and medium-sized enterprises (SMEs) and individuals to engage in international marketing, creating equal opportunities for competition regardless of company size. It also examines the re-emergence of China and India as major players in the global economy, with increasing capabilities in branding and market expansion. The paper concludes that effective international marketing requires cultural sensitivity, strategic planning, and the ability to adapt to technological advancements and global competition.Item Open Access Review of Eurasia Foundation Grants in Microfinance(Suleyman Demirel University, 2007) Dr. V.M. AukenThis paper presents an evaluation of the Eurasia Foundation’s microfinance programs implemented in Kazakhstan and the Kyrgyz Republic through its Almaty Regional Office. The initiatives supported several rural credit organizations, including community loan funds and farmer assistance programs, with a focus on promoting small enterprise development and women’s entrepreneurship. Microloans were primarily issued to self-selected groups of three to seven members, fostering collective responsibility and ensuring high repayment rates averaging 95%. The average interest rate of 32% per annum reflected the developing financial environment of the region. Training in marketing, management, accounting, and microcredit operations equipped borrowers with essential business skills. In Talas oblast, Kyrgyz Republic, the introduction of microfinance led to a substantial increase in cultivated land, with only 1% remaining unused by 2000. The review concludes that these initiatives effectively promoted rural economic growth, enhanced credit discipline, and contributed to sustainable community development.