Welcome to SDU Institutional Repository
Communities
Select a community to browse its collections.
Recent Submissions
Ұлттық жазба әдебиетіміздің алғашқы кезеңі
(Suleyman Demirel University, 2010) Тілешов Ербол
Бұл мақалада қазақтың ұлттық жазба әдебиетінің қалыптасу, туу және даму кезеңдері кеңінен қарастырылады. Автор жазба әдебиеттің пайда болуы ұлттың рухани өрлеуімен тығыз байланысты екенін атап өтеді. XX ғасырдың алғашқы ширегінде қазақ зиялылары – Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатов, Жүсіпбек Аймауытов, Мағжан Жұмабаев, Мұхтар Әуезов бастаған тұлғалар әдебиетті жаңа сапалық деңгейге көтеріп, қазақ әдебиеттану ғылымының негізін қалады. Сонымен қатар М.Әуезовтің жазба әдебиеттің бастауын Абайдан бұрынғы кезеңмен байланыстырып, Шортанбай, Алтынсарин, Мәшһүр-Жүсіп, Нарманбет шығармаларын маңызды бастау ретінде бағалаған ойлары талданады. Автор жазба әдебиеттің түп негізінде халық тұрмысының, күнделікті өмірдің көрініс табуы жатқанын атап өтеді. Сондай-ақ ислам дінінің келуі, сауаттылықтың артуы, оқу-жазу мәдениетінің таралуы жазба әдебиеттің қалыптасуына тікелей ықпал еткені дәлелденеді.
Сарғайса да тарихтың ақ парағы, отты жылдар мәңгі есте сақталады
(Suleyman Demirel University, 2010) Сыбанбаева А.Э
Бұл мақалада Ұлы Отан соғысының 65 жылдығына орай халық жадында сақталған тарихи оқиғалар, майдангерлердің ерлігі және елдің соғыс жылдарындағы бірлігі туралы баяндалады. Автор соғыстың адамзат тағдырына қалдырған қасіретті ізі мен оған қарсы тұрған кеңес халқының қайсар рухын ерекше атап өтеді. Мақалада Мәншүк Мәметова, Әлия Молдағұлова, Рақымжан Қошқарбаев, Бауыржан Момышұлы сияқты қазақ батырларының ерліктеріне кеңінен тоқталып, олардың ер жүректілігі бүгінгі ұрпақ үшін өнеге екені көрсетіледі. Сонымен қатар Сталинград пен Мәскеу шайқастарына Қазақстанның қосқан үлесі, тыл еңбеккерлерінің жанкешті еңбегі нақты мысалдар арқылы сипатталады. Автор Ұлы Жеңістің тарихи маңызы — ел бірлігі мен ерлігінің символы екенін атап өтіп, сол кезеңді ұмытпау, ерлік рухын құрметтеу әр азаматтың парызы екенін жеткізеді.
Қарама-қарсылық мәннің морфосемантикалық деңгейдегі көрінісі
(Suleyman Demirel University, 2010) Сүйерқұл Б.М.
Мақалада семантикалық оппозиция «Өзім//өзге» мәселесі тарихи және морфосемантикалық тұрғыдан зерттеледі. Автор жазба ескерткіш «Мұхаббатнама» мәтіні негізінде лексикалық және грамматикалық бірліктер арқылы бұл қарама-қарсылықтың көрінісін талдайды. Қарама-қарсылық өздік және өзгелік етістер, өздік және жіктеу есімдіктер арқылы эксплицитті, жартылай эксплицитті және имплицитті түрде көрінеді. Мақалада когнитивтік лингвистика тұжырымдарына сүйене отырып, тілдік құрылымдар мен концепттердің өзара байланысы қарастырылады. Сонымен қатар «Өзім//өзге» оппозициясының адам санасында, мифологиялық және мәдени контексте қалыптасуы, тілдегі репрезентациясы мен эмоциялық әсер арқылы көрініс табуы талданады. Автор бұл зерттеумен антропоөзекті бағыттағы тіл біліміндегі мәселелерді ашады және тілдің когнитивтік-функционалдық қабілетін көрсетеді.
Қытай қазақтарының “қос тілді проза" шығармашылығы жайында
(Suleyman Demirel University, 2010) Серікбол Дәулеткелдіұлы
Бұл мақала Қытай Халық Республикасында өмір сүретін қазақ жазушыларының қос тілді (қазақ және қытай тілдеріндегі) проза шығармашылығының қалыптасуы мен дамуын талдайды. Автор 1940-жылдардан кейінгі проза жанрының қалыптасу кезеңдеріне тоқталып, «мәдениет зор төңкерісі» аяқталғаннан кейінгі әдеби серпілісті сипаттайды. Қытай қазақтарының жаңа буын қаламгерлері екі тілді жетік меңгеру арқылы кең өрісті ойлау, күрделі қоғамдық құбылыстарды терең тану және ұлттық дүниетанымды жаңа тәсілмен бейнелеу мүмкіндігіне ие болғаны атап көрсетіледі. Мақалада Әкпар Мәжитұлы, Ғайша Тәбәрікқызы, Еркеш Құрманбекова сынды қос тілді прозаның көрнекті өкілдерінің шығармашылық ерекшеліктері талданады. Олардың ұлттық дәстүр, психология және қазіргі заман өзгерістерін қатар бейнелеуге ұмтылуы, сондай-ақ әлем әдебиетінен нәр алу арқылы стильдік жаңашылдыққа қол жеткізулері көрсетіледі.
Қазақстандағы земстволық қозғалыстың Алашорда мен Уақытша Сібір үкіметінің бірлескен іс-әрекетін үйлестірудегі тарихи қызметі
(Suleyman Demirel University, 2010) Сайлаубай Е. Е.
Бұл мақалада 1918 жылғы саяси өзгерістер кезеңінде Қазақстан мен Сібір аймақтарында билік ауысуымен бірге қалыптасқан жергілікті өзін-өзі басқару органдары — земстволардың тарихи қызметі талданады. Автор земстволық құрылымдардың Алашорда және Уақытша Сібір үкіметімен өзара іс-қимылын нақты деректер негізінде сипаттайды. Семей, Өскемен, Павлодар және Қарқаралы уездеріндегі земство мекемелерінің қайта құрылуы, олардың азаматтық билік жүйесін қалыптастыруға қосқан үлесі, сондай-ақ Алашорда қайраткерлерінің земстволық басқармаларда белсенді қызмет атқаруы жан-жақты көрсетіледі. Мақалада Р.Мәрсеков, Х.Ғаббасов, Ә.Сәтбаев, И.Әлімбеков сияқты тұлғалардың өңірдегі саяси процестерге ықпалы ерекше атап өтіледі. Сонымен бірге земстволардың әскери жасақ құру, салық, сот, ағарту ісі сияқты салалардағы шешуші рөлі ашылады. Автор Алашорда мен земстволардың өзара байланысы аймақтағы саяси тұрақтылықты қамтамасыз еткен негізгі факторлардың бірі болғанын дәлелдейді.