Ә. Жүнісбек2025-10-292025-10-292007Ә. Жүнісбек / Қазақ тілі дыбыстарының фонетикалық жіктелімі / Suleyman Demirel University / Сду хабаршысы, 2007https://repository.sdu.edu.kz/handle/123456789/2116Мақалада қазақ тіліндегі дыбыстардың жасалым (артикуляциялық) негізі мен фонетикалық жіктелім жүйесі жан-жақты қарастырылады. Автор сөйлеу мүшелерінің физиологиялық ұқсастығына қарамастан, олардың әр тілде әртүрлі пайдаланылатынын атап өтеді. Қазақ тілінің артикуляциялық базасы – тілдің өзіндік дыбыстық жүйесін айқындайтын басты фактор ретінде сипатталады. Зерттеуде дауыс желбезегінің тербеліс дәрежесіне қарай дыбыстардың тербеліссіз (қатаң), тербеліңкі (ұяң), тербелімді (үнді) және тербелмелі (дауысты) болып бөлінетіні негізделеді. Сондай-ақ, еріннің қатысына байланысты дыбыстардың бес түрлі (ашық, қысаң, емеурін езулік, доғал және сүйір еріндік) түрі талданады. Дыбыстардың жасалу орны мен тәсілі, олардың үндесім (сингармонизм) және үйлесім (ассимилятив) түрленімдері арқылы ерекшеленетіні көрсетіледі. Мақалада қазақ фонетикасындағы дәстүрлі және жаңа жіктелім ұстанымдары салыстырылып, жасалым, айтылым және естілім фонетикасының өзара айырмашылықтары нақтыланады.Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 Internationalфонетикақазақ тілі дыбыстарыдауыс желбезегіжасалым негізіфонологиялық жүйедауысты және дауыссыз дыбыстарArticle